Το υπόβαθρο του αμερικανο-τουρκικού “πολέμου της βίζας”

Του Κώστα Ράπτη

Η “διπλωματία των ομήρων” έχει γίνει ιδιαίτερα προσφιλής στην κυβέρνηση της Τουρκίας – ιδίως μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 2016. Όμως, αφ’ ής στιγμής στράφηκε από ευρωπαϊκούς σε αμερικανικούς “στόχους”, οι παρενέργειες που προκάλεσε ήταν οδυνηρές.

Η σύλληψη συνολικά 55 Γερμανών πολιτών (και ενός Γάλλου δημοσιογράφου) με την κατηγορία της “τρομοκρατικής δράσης”, σε μιαν εμφανή προσπάθεια της Άγκυρας να εκβιάσει πολιτικές παραχωρήσεις (αλλά και να κολακεύσει τα αντιδυτικά αντανακλαστικά του εσωτερικού της ακροατηρίου), ήταν ο κύριος λόγος της ραγδαίας επιδείνωσης των σχέσεων Ε.Ε.-Τουρκίας το τελευταίο διάστημα.

Όμως η απάντηση της ευρωπαϊκής πλευράς υπήρξε διστακτική. Οι διμερείς οικονομικές σχέσεις και η ευρωτουρκική συμφωνία του 2016 για το προσφυγικό περιορίζουν τα περιθώρια κίνησης της Ε.Ε. και δη της Γερμανίας της Angela Merkel.

Με τις ΗΠΑ, τα πράγματα δείχνουν διαφορετικά. Η κράτηση εδώ και έναν χρόνο του 48χρονου Πρεσβυτεριανού πάστορα Andrew Brunson, τον οποίο η Τουρκία κατηγορεί για κατασκοπεία, έχει καταστεί ζήτημα πρώτης γραμμής για την αμερικανική διπλωματία. Ο Αμερικανός αντιπρόεδρος Pence απέστειλε επιστολή στην οικογένεια του πάστορα, ενώ ο επικεφαλής του State Deparmtnet, Rex Tillerson συναντήθηκε με τη σύζυγο του Brunson στην Άγκυρα και έθεσε το ζήτημα στο Τούρκο ομόλογό του. Ο Tayyip Erdoğan, πάντως, έχει ανοικτά προτείνει σε ομιλία του στην αστυνομική ακαδημία την ανταλλαγή του Brunson με τον εγκατεστημένο στις ΗΠΑ μεγάλο αντίπαλό του, ιεροκήρυκα Fethullah Gülen.

Η συνέχεια γράφτηκε με την σύλληψη προ μηνών, ως μέλους του εκτός νόμου ΡΚΚ, ενός εργαζόμενου στο αμερικανικό προξενείο των Αδάνων. Την δε περασμένη εβδομάδα ακολούθησε η σύλληψη ενός Τούρκου εργαζόμενου στο προξενείο της Κωνσταντινούπολης, με την κατηγορία της συμμετοχής στο αποτυχημένο πραξικόπημα και της διασύνδεσης με δίκτυο του Gülen. Παράλληλα, ο φιλοκυβερνητικός τύπος της Τουρκίας ζητά και άλλες συλλύψεις αυτού του τύπου.

Επί των ημερών του Donald Trump, η κατεξοχήν μέθοδος με την οποία καταδεικνύεται ότι μία χώρα έχει χάσει την εύνοια της Ουάσιγκτον είναι η μερική ή ολική άρνηση εισδοχής των πολιτών της στο αμερικανικό έδαφος. Η αρχή έγινε με την πολυσυζητημένη απαγόρευση εισόδου των πολιτών επτά μεσανατολικών κρατών, με το πρόσχημα της καταπολέμησης της τζιχαντιστικής τρομοκρατίας, αν και το Ιράν που είχε συμπεριληφθεί στον κατάλογο αποτελεί στόχο της και εχθρό της.

Η Βόρειος Κορέα και η Βενεζουέλα αποτελούν πλέον και αυτές μέλη της “μαύρης λίστας”, στο πνεύμα και της ανάδειξής τους (μαζί με το Ιράν) σε μέλη του νέου “άξονα του κακού” κατά Trump, ενώ οι ψυχροπολεμικές σχέσεις με τη Ρωσία αποτυπώθηκαν και στην απόφαση των ΗΠΑ να κλείσουν τα περιφερειακά κέντρα βίζας στην αχανή ρωσική επικράτεια, υποχρεώνοντας κάθε επίδοξο Ρώσο επισκέπτη να ταξιδέψει πρώτα μέχρι την αμερικανική πρεσβεία στη Μόσχα.

Από την Κυριακή, η Τουρκία έχει ενταχθεί στην ίδια, διόλου ζηλευτή, κατηγορία κρατών, μετά την απόφαση της αμερικανικής πλευράςνα διακόψει την έκδοση μη μεταναστευτικής βίζας στις εγκαταστάσεις της στην γείτονα, διότι θέλει να “επαναξιολογήσει” τη δέσμευση των τουρκικών αρχών στην ασφάλεια του προσωπικού της. Η τουρκική πλευρά απάντησε σταματώντας την έκδοση βίζας για Αμερικανούς (και ηλεκτρονικά ή στα σύνορα) ενώ οι χρηματαγορές αντέδρασαν με υποχώρηση της λίρας κατά 4% έναντι του δολαρίου.

Το φλερτ της Άγκυρας με τη Ρωσία και το Ιράν (πρβ. τις τελευταίες ημέρες τη συμφωνία για την προμήθεια από την Τουρκία ρωσικών συστημάτων S-400 καθώς και την επίσκεψη Erdoğan στην Τεχεράνη), καθώς και οι αμερικανοτουρκικές τριβές για τον ρόλο που επιφυλάσσεται στο κουρδικό στοιχείο σε Συρία και Ιράν, δίνουν την ευρύτερη εικόνα, που κάθε άλλο παρά αντιστοιχεί σε σχέσεις μεταξύ συμμάχων στο ΝΑΤΟ. Όμως η τουρκική “διπλωματία των ομήρων” έδωσε στην Ουάσιγκτον μια καλή ευκαιρία να εκδηλώσει με τρόπο ανεπίδεκτο παρερμηνειών την γενικότερη δυσαρέσκειά της με τον Erdoğan.