ΑΡΧΑΙΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΠΙΓΡΑΦΕΣ

από το περιοδικό Δρυς

Ως γνήσιος συνεχιστής των δροβιανητών λογίων, οι οποίοι ήταν οι πρώτοι που επιδόθηκαν στην καταγραφή και σωτηρία του πολιτιστικού πλούτου των βορείων τμημάτων της Ηπείρου (και όχι μόνο), ο Βασίλειος Μπαράς εκτός από την καταγραφή και δημοσίευση από νεαρότατη ηλικία δημοτικών τραγουδιών και ηθών κι εθίμων της πατρίδας του, συγκέντρωνε διάφορα ιστορικά κειμήλια, παλιά έγγραφα από μονές και βιβλιοθήκες κτλ.

Έτσι, στο μοναδικό βιβλίο που κυκλοφόρησε μετά το θάνατό του, συμπεριλήφθηκε ένα κεφάλαιο με αρχαίες ελληνικές επιγραφές οι οποίες είχαν δημοσιευτεί από τους δροβιανήτες λογίους κατά τα τέλη του 19^ου αιώνα – αρχές εικοστού, αλλά και κάποιες μεταγενέστερες. Φυσικά, δεν πρόκειται για όλες τις επιγραφές που βρέθηκαν στο χώρο. Επίσης, θα ήταν πολύτιμη μια επιστημονική εξέταση των ευρημάτων αυτών, ωστόσο και η απλή καταγραφή τους είναι σημαντική, αν λάβουμε υπόψη πως αρκετές απ’ αυτές χάθηκαν για πάντα! Φρονούμε πως με το παρόν άρθρο καλύπτεται ακόμη ένα τμήμα της δράσης του Βασίλειου Μπαρά.

1. Στο χωριό Μάλτσιανη:

ΘΕ.. ΔΩΡ. ΔΟΥ. CΧΑΙΤΕ

Η επιγραφή αυτή σωζόταν ακρωτηριασμένη, όπως φαίνεται, στον νάρθηκα του ναού της Παναγίας του χωριού Μάλτσιανη του Δελβίνου, χαραγμένη επάνω σε μια μαρμαροειδή πλάκα, σπασμένη σε δύο κομμάτια.

2. Άλλη στο ίδιο χωριό:

ΑΛ .. ΔΡ .. ΟΝ

Και η επιγραφή αυτή βρέθηκε σε τετράπλευρη πλάκα στην εκκλησία των Ασωμάτων της ίδιας κώμης Μάλτσιανη. Οι τελείες που σημειώνονται ανάμεσα στα γράμματα, δείχνουν τον αριθμό των γραμμάτων που εξαφανίσθηκαν από τη φθορά του χρόνου.[1]

3. Στο χωριό Φοινίκι:

ΤΙΜΑΡΧΟC ΣΩΤΗΡΙΟΥ

ΧΑΙΡΕΤ.

Η επιγραφή αυτή σώζεται, επί κοινού λίθου, στο χωριό Φοινίκι.

4. Άλλη στο ίδιο χωριό:

ΗΤΟ .. Π ..

Επιγραφή εφθαρμένη. Βρέθηκε στο σημερινό μικρό χωριό Φοινίκι[2].

5. Στο χωριό Δούβιανη της Δρόπολης:

CΥΜΦΟΡΑ

ΑΡΙCΤΟΝΟ

ΑΠΕΛΕΥΘΕΡ …

ΕΖΗCΕΝ ΕΤΝ

Η Επιγραφή αυτή βρέθηκε σε τετρέγωνη πλάκα, εντοιχισμένη κοντά στην είσοδο του σπθτιού του Φίλιππου Ν. Λαμποβιτιάδη στο χωριό Δούβιανη της Δρόπολης. Μεταφέρθη δε η πλάκα αυτή από τα ερείπια του Κάστρου της Ωριάς, που σώζονται στον κάμπο, κοντά στην κώμη Σωφράτικα, μισή περίπου ώρα μακρυά από τη Δούβιανη. Εικάζεται ότι θα ήταν ή ψήφισμα των Δρυινουπολιτών ή τιμητική επιγραφή επί του βάθρου του αγάλματος του Αθηναίου Αρίστωνος, ιδρυτού πόλεως τίνος[3].

6. Στο χωριό Κρα – Δρόπολης:

.. ΒΛ .. Χ .

   ΜΝΗΜ .. Ν .. ΧΕΙ …. Ω

   … ΤΟΝ .. ΣΟΝ .

   .. ΔΥΟ .. Ν …..

Η επιγραφή αυτή σωζόταν στον ναίσκο της Παναγίας τον κείμενον εντός του βυζαντινού ναού του Αγίου Νικολάου, του χωριού Κρα. Ο ναός αυτός, σαθρωμένος, κατεδαφίσθηκε και κτίσθηκε στη θέσι του ο σημερινός. Ήταν δε εντοιχισμένη, σ’ έναν μικρό τοίχο, ο οποίος χρησίμευε ως βάσις της Αγίας Τραπέζης, υποβασαζομένης υπό κιόνων. Επ’ αυτού δε εφαίνοντο και δυσδιάκριτα γράμματα[4].

7. Στο χωριό Αβαρίτσα:

ΛΥΚΟΤΑΣ ΛΥΚΙΣΚΟ ΑΚΛΙ

ΙΝΟ ΑΓΛΥΚΙΑ ΠΑΜΦΙ

ΛΑ ΛΥΚΩΤΑ ΧΑΙ … ΤΕ

Η επιγραφή αυτή σωζόταν στη θέσι «Παλιοαβαρίτσα» του σημερινού χωριού Αβαρίτσα χαραγμένη σε μεγάλη τετράγωνη πλάκα. Γύρω από την επιγραφή αυτή σώζονταν άλλοτε και λείψανα αρχαίων μνημείων, άγνωστο ποιας εποχής[5].

8. Στην Ιερά Μονή Θεολόγου:

…. Γ) ΗΙΛΤ …. ο

ΝΠΙΚΛΓ .

Η δυσανάγνωστη αυτή επιγραφή διατηρείται επάνω στο κατάστρωμα του Ιερού ναού της Μονής Θεολόγου, προ της εισόδου του αγίου Βήματος, αποσπασθείσα από άλλα κτίσματα και τοποθετηθείσα εκεί κατά την ανοικοδόμησιν του ναού το 1846[6].

9. Στην ίδια Μονή:

ΛΕΩΝ ΦΑΛΑΚΡΙ

ΩΝΟΣ ΧΑΙΡΕ

Η επιτύμβια αυτή επιγραφή βρέθηκε στο πίσω μέρος της Μονής Ιωάννου του Θεολόγου, που βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Τσερκοβίτσα και Μάλτσιανη Δελβίνου[7].

10. Στο χωριό Αγίου Ανδρέου:

ΠΟΛΛΡΟΝΝΗΙ VΝΟ

… VNSNΔ           ΠΝΩ

Η επιγραφή αυτή είναι χαραγμένη επί στήλης, η οποία είναι εντοιχισμένη στον ιερό ναό του Αγίου Ανδρέου αποσπασθείσα από άλλο ερείπιο και τοποθετηθείσα εκεί προς διατήρησιν[8].

11. Στο χωριό Λεσινίτσα:

[Σ]ΥΜΜΑ[ΧΟΣ]

ΝΙΚΑΝΟΡΟΣ

ΓΛΥΚΕΙΑ ΣΥΜΜΑΧΟΥ

ΧΑΙΡΕΤΕ

Η επιτύμβια αυτή επιγραφή απεκαλύφθη από τα νερά της βροχής το 1931, στη θέση «Μπουρλί». Είναι χαραγμένη σε ογκώδη εγχώριο ασβεστόλιθο, ο οποίος στην πρόσοψι φέρει την επιγραφή, ενώ στις πλευρές της επιγραφής είναι επιμελώς σκαλισμένος και φέρει αποτυπώματα κλημάτων. Από την πίσω πλευρά είναι τελείως ασκάλιστος. Τούτο σημαίνει ότι κάπου ήταν εντοιχισμένος. Η παραπάνω επιγραφή πιθανόν να έχη σχέση με τον Χάονα στρατηγό Νικάνορα. Οι αναφερόμενοι νεκροί Σύμμαχος και Γλυκεία, ίσως να είναι απόγονοί του. Σήμερα η επιγραφή αυτή είναι εντοιχισμένη στον νεόδμητο ναό του Αγίου. Εντοιχίσθηκε μερίμνη του μακαρίτη γιατρού Βασιλείου Λέζου, με δαπάνες του οποίου κτίσθηκε ο ναός αυτός εις μνημόσυνον του πατρός του Γεωργίου Λέζου. Από την επιγραφή αυτή πληροφορούμεθα ότι η Λεσινίτσα κατωκείτο προ αμνημονεύτων χρόνων. Εάν ποτέ γίνουν ανασκαφές στον τόπο όπου βρέθηκε η επιγραφή, πιθανόν να αποκαλυφθούν και άλλα ενδιαφέροντα μνημεία.

12. Μεταξύ Βρούνας και Αρμυρού:

.. Γ . Ι . η . ΡΑCΓ

.. Η . Ν. Χ . Α . Ν .

.. Α . Θ . η ……

Η ανωτέρω επιγραφή σωζόταν ανάμεσα σε ερείπια αρχαίου ναού μεταξύ Βρυίνης (σ.σ. Βρύνας) και Αρμυρού. Είναι χαραγμένη σε τετράγωνη επιτύμβια πλάκα. Φαίνεται ότι λείπει η αρχή της επιγραφής αυτής, το δε πρώτο γράμμα της αρχικής λέξεως είναι μισοσπασμένο [9].

13. Στο χωριό Τρανουσίστα – τμήμα Λιούντζης:

[Φ]ΙΛΟΚΛΕΟΣ ΧΑΙΡΕ

Επιγραφή σε τετράπλευρη πλάκα αποκειμένη παρά την κρήνην του χωριού[10].

14. Στο χωριό Βιλιάχοβο (σ.σ. Βελιάχοβο) Δελβίνου:

IRC<ΓΟUC/ ΕΤΩΝΔΕΧΑΙΡΕ

Η επιγραφή αυτή ήταν χαραγμένη σε μια πλάκα κείμενη παρά το Μετόχιον της διαλυθείσης Μονής Ντρουγκάνου (Δρυογονοβουνίου), που ευρίσκεται εις το χωρίον Βιλιάχοβον[11].

15. Στο χωριό Πολίτσιανη – Πωγωνίου:

ΞΕΝΥΣΑΡΧ .. ΑΟΥΧΑΙΡΕ

Η ανωτέρω επιγραφή είναι χαραγμένη επί του άνω μέρους επιτυμβίου στήλης εντοιχισμένης έξωθεν του ναού Αγίου Νικολάου Πολίτσιανης[12].

16. Στο χωριό Σούχα:

«Λυσίμαχε Φιλίππου, Άνδρων Λυσήνος Πράϊνε Σωστρίωνος, Φιλίστα Σωστρίων χαίρετε»

Η ανωτέρω επιγραφή ευρίσκεται επί μαρμαρίνης πλακός επιτυμβίου εντοιχισμένης εις το κατώφλιον της θύρας του νάρθηκος του ναού της Αγίας Παρασκευής[13].

17. Στην Ιερά Μονή Μεσοποτάμου:

…… ΕΥΦΡΑΝΟΡΟΣ ΧΑΙΡΕ

Η επιγραφή αυτή ευρίσκεται χαραγμένη σε λευκή πλάκα, η οποία είναι εντοιχισμένη στη δεξιά πλευρά του ναού Αγίου Νικολάου της Μονής Μεσοποτάμου. Κατά τους ειδικούς τα γράμματα της επιγραφής ανάγονται στους χρόνους μεταξύ α΄ και β΄ π. Χ. εκατονταετηρίδος. Κάτω από την επιγραφή υπάρχει χαραγμένος κλάδος.

Από τα ανωτέρω ανάγεται ότι το Βορειοηπειρωτικό έδαφος είναι διάσπαρτο από αρχαίες Ελληνικές επιγραφές και μνημεία. Τούτο αποδεικνύει ότι η Βορείος Ήπειρος από αμνημονεύτων χρόνων κατοικούνταν από Έλληνες.

Βασίλειος Μπαράς, Το Δέλβινο της Βορείου Ηπείρου και οι γειτονικές του περιοχές, σσ. 17-21

[1] Βλ. εφημ. «Πύρρος» Αθηνών, έτος Δ΄, φύλ.179 της 28 – 9 – 1906, σελ 1 – 2

[2] Ένθ’ αν., φυλ. 457 της 14 – 12 – 1901 σελ. 3 – 4

[3] Ενθ’ αν., έτος ΙΑ΄, φυλ. 509 της 10 – 4 – 1903, σελ 4)

[4] Βλ. εφημ. «Βυζαντίς» Κων/πόλεως, φύλ. 66 της 27 – 6 – 1901, διατριβή Ν. Μυστακίδη).

[5] Βλ. εφημ. «Φωνή της Ηπείρου», φυλ. 447 της 5 – 10 – 1901 σελ. 4 – εφημ. «Ταχυδρόμος» Κων/πόλεως, αρίθ. φυλ. 695 της 7 – 9 – 1900 – εφήμ. «Ταχυδρόμος», ομοίως, φυλ. 861 της 5 – 4 – 1901

[6] Ένθ. αν., φυλ. 451 της 2 – 11 – 1901

[7] Βλ. Αθ. Πετρίδου, Κριτικαί επιστασίαι κλπ., σελ. 80

[8] Βλ. Αθ. Πετρίδου, Κριτικαί επιστασίαι κλπ., σελ. 86

[9] Βλ. εφημ. «Φωνή της Ηπείρου» Αθηνών, φυλ. 395 της 15 – 9 – 1900, σελ. 4, στ.1

[10] Βλ. Π. Πουλίτσα, Επιγραφαί και ενθμήσεις εκ Βορείου Ηπείρου, σελ 80

[11] Βλ. εφημ. «Πύρρος» Αθηνών, αριθ. φυλ. 169 του 1906, σελ. 2

[12] Βλ. Π. Πουλίτσα, Επιγραφαί κλπ. Σελ 66

[13] (βλ. Κ.Σ. Κώνστα, Βορειοηπειρωτικά. Από τα κατάλοιπα ενός κληρικού. «Ηπειρ. Εστία», Ζ (1958), σελ 7