28 Οκτωβρίου 1940: Το ΟΧΙ του ελληνικού λαού στον φασισμό. Η κυπριακή συμμετοχή

από τη μπαντιέρα στην Κύπρο

Όταν στην Ελλάδα ο δικτάτορας Ιωάννης Μεταξάς έδιωξε τον Ιταλό πρέσβη από το γραφείο του χωρίς να του απαντήσει ήταν 28η Οκτωβρίου 1940. Την επόμενη ημέρα ο αστικός τύπος έγραφε για το Όχι του δικτάτορα. Όμως το Όχι το είπε ο ελληνικός λαός και μετατράπηκε σε ένα διπλό λαϊκό Όχι απέναντι στον φασισμό, ένα Όχι απέναντι στον ιταλικό φασισμό και ένα Όχι απέναντι στον ελληνικό φασισμό.

Με την έναρξη του πολέμου και την ναζιστική κατοχή στη συνέχεια, έγινε αυτό που ο Μεταξάς φοβόταν περισσότερο από οτιδήποτε άλλο: Tη πάλη για τη ελευθερία ανέλαβαν οι δυνάμεις που το καθεστώς του είχε αναλάβει να εξοντώσει. Οι χιλιάδες φυλακισμένοι εξόριστοι και κυνηγημένοι κομμουνιστές.

Η πάλη του ελληνικού λαού ενάντια στον φασισμό και τον ναζισμό, μέσα από τις γραμμές του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ με τους κομμουνιστές μπροστάρηδες, αποτελεί για μας πηγή έμπνευσης και διδαγμάτων. Ιδιαίτερα σήμερα που οι κυρίαρχοι κύκλοι παγκόσμια επιχειρούν να ξαναγράψουν την ιστορία με την ανιστόρητη θεωρία εξίσωσης κομμουνισμού-ναζισμού που προωθούν, δηλαδή ιστορικά η ταύτιση του αντιφασιστικού αγώνα των λαών με τους ναζί, αλλά και σήμερα των επαναστατικών ρευμάτων με τους νεοναζί, προσπαθώντας έτσι να πείσουν για την ολοκληρωτική επικράτηση του καπιταλισμού.

Η κυπριακή συμμετοχή στην αντιφασιστική νίκη

Σημαντική ήταν η συμβολή των Κυπρίων στη μάχη κατά του φασισμού και στο ελληνικό αντιστασιακό κίνημα.

Αρκετοί ήταν αυτοί που πήγαν εθελοντές να πολεμήσουν, αμέσως μετά την εισβολής της φασιστικής Ιταλίας στην Ελλάδα.  Σε πολλές περιπτώσεις οι Βρετανοί αποικιοκράτες προσπαθούσαν να εμποδίσουν την κατάταξη Κυπρίων στις ελληνικές δυνάμεις εκείνη την περίοδο, εξαναγκάζοντας τους να στρατολογούνται στις βρετανικές δυνάμεις αργότερα. Με τεράστιες δυσκολίες κατάφεραν κάποιοι τότε να φτάσουν στην Αθήνα μέσω άλλων χωρών.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του γιατρού Θεόδωρου Μαρσέλλου, από τη Λάρνακα.  Ο Μαρσέλλος έφτασε στην Αθήνα, με τη γυναίκα του, μέσω Τουρκίας. Ύστερα από την κατάρρευση του μετώπου και αφού ταλαιπωρήθηκε για αρκετούς μήνες στην πρωτεύουσα, κατέληξε στη Ζαγορά του Πηλίου, από όπου βγήκε στο βουνό, στο 54ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ. Μετά την επιστροφή του από τον πόλεμο εκδόθηκε το βιβλίο του «Χρυσά Βουνά. Το βιβλίο του αντάρτη» (Κύπρος: Λαϊκή Εκδοτική Εταιρεία, 1947), όπου περιγράφονται οι εμπειρίες του από το ελληνικό αντάρτικο.

Στην Αθήνα ανάμεσα στους πρώτους Κύπριους φοιτητές που πήγαν εθελοντικά στο Αλβανικό μέτωπο ήταν και ο φοιτητής της Νομικής Διομήδης Αποστόλου, από το χωριό Άρσος της Λεμεσού, ο οποίος μετά την κατάρρευση του Μετώπου εντάχθηκε στις δυνάμεις του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.  Άλλος μαχητής του ΕΛΑΣ από το Άρσος που έχασε την ζωή του σε ηλικία μόλις 16 ετών, ήταν ο Θωμάς Μαμμουλίδης.

Αδέρφια Γιάννης και Ανδρέας Δρουσιώτη

Ο Γιάννης  Δρουσιώτης,  (γενν. 1919), μέλος της ΟΚΝΕ (της νεολαίας του ΚΚΕ), είχε ενεργή συμμετοχή στην Αντίσταση. Με σπουδές στο Βέλγιο, που διέκοψε ο πόλεμος, ήταν ένας από τους πρώτους δύο φοιτητές του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης που βγήκαν αντάρτες στον Όλυμπο, τον Δεκέμβριο του 1942 και αργότερα ανέλαβε γραμματέας της ΕΠΟΝ Πιερίας, ως «Νίκος Μαυρίδης». Στην ίδια περιοχή, τον Οκτώβριο 1944, σκοτώθηκε πολεμώντας, στις γραμμές του ΕΛΑΣ, ο μεγαλύτερος αδελφός του, Ανδρέας.

Μεταπελευθερωτικά, αφού πήρε το πτυχίο της Γεωπονικής, ανέλαβε διάφορα καθήκοντα στις εαμικές οργανώσεις και κατά το 1946-1947 ήταν «υπεύθυνος Διαφώτισης» του Πανεπιστημίου. Ανάμεσα στους φοιτητές που «καθοδηγούσε» ήταν και ο φοιτητής της Ιατρικής Μανώλης Αναγνωστάκης.

Ο Δρουσιώτης συνελήφθη τον Mάρτιο του 1948, κατηγορούμενος ως ηγέτης της κομμουνιστικής ομάδας «Λαϊκός Εκδικητής». Βασανίστηκε απάνθρωπα στις ανακρίσεις, αλλά κράτησε επίμονα το στόμα του ερμητικά κλειστό. Στη δίκη του, στο ζοφερό εμφυλιοπολεμικό κλίμα της εποχής, προσήλθαν ως μάρτυρες υπεράσπισης δύο Κύπριοι φοιτητές της Γεωπονικής, ο Πολεμής Ακύλας και ο Κυριάκος Μάτσης.

Το δικαστήριο επέβαλε τη θανατική καταδίκη σε 11 κατηγορούμενους. Με τη βαρύτερη ποινή (τετράκις εις θάνατον) τιμωρήθηκε ο  Δρουσιώτης». Μετά από βασανιστική αναμονή πολλών εβδομάδων, ο Δρουσιώτης πήρε χάρη, γιατί όντας Κύπριος ήταν Άγγλος υπήκοος. Μαζί του γλύτωσαν την εκτέλεση και οι συγκατηγορούμενοι του. Ανάμεσά τους και ο δεκαοκτάχρονος, τότε, Πολυχρόνης Μίσσιος. Ο Δρουσιώτης ήταν 6 χρόνια στην φυλακή μέχρι το 1954 που γύρισε στην Κύπρο. Στο μέλλον θα γράψουμε ακόμα περισσότερα για την ζωή και την δράση του Γιάννη Δρουσιώτη.

Στις 19 Οκτωβρίου του 1944 έπεσε μαχόμενος ο Κύπριος αντάρτης του ΕΛΑΣ, Ανδρέας Δρουσιώτης, σε μάχη ενάντια σε Ναζί και ταγματασφαλίτες στο χωριό Κούκος Πιερίας.

Ο Ανδρέας Δρουσιώτης καταγόταν από τη Λεμεσό, όπου γεννήθηκε το 1916. Ήταν μέλος του κομμουνιστικού κόμματος Κύπρου που ιδρύθηκε το 1926 στην Λεμεσό. Σπούδασε μηχανικός ηλεκτρολόγος στο Βέλγιο. Το 1938, με το τέλος των σπουδών του, προσπάθησε να μεταβεί στη Ισπανία για να πολεμήσει σαν εθελοντής στις διεθνείς ταξιαρχίες ενάντια στους φασίστες του Φράνκο, όμως δεν πρόλαβε, καθώς ο πόλεμος έφτανε στο τέλος του.

Το 1940 πήγε στην Ελλάδα για να δουλέψει. Όταν έγινε η εισβολή της φασιστικής Ιταλίας του Μουσολίνι στην Ελλάδα, κατατάχθηκε σαν εθελοντής και πολέμησε στα μέτωπα της Μακεδονίας μέχρι την Αλβανία.

Αργότερα όταν έγινε η εισβολή των Ναζί στην Ελλάδα, συνελήφθη με την κατηγορία ότι υποκίνησε κάποιον Γερμανό για λιποταξία. Πέρασε στρατοδικείο όπου αθωώθηκε και αμέσως βγήκε στο βουνό αφού είχε βγει διαταγή των Ναζί να ξανασυλληφθεί. Ήταν ήδη μέλος του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ.

Ξεχωρίζει για την μαχητικότητα και τις ικανότητες του και γίνεται καπετάνιος λόχου σαμποτέρ μεραρχίας του ΕΛΑΣ.

Στις 12 Οκτωβρίου ο ΕΛΑΣ απελευθέρωσε την Αθήνα, όμως στην βόρεια Ελλάδα γίνονταν ακόμα μάχες με τους ναζί που έντρομοι έφευγαν καίγοντας τα πάντα στο πέρασμα τους. Στη μάχη για την κατάληψη του οχυρού των ναζί κοντά στο σταθμό Αλική Πιερίας, σκοτώθηκε λίγο πριν την νίκη και απελευθέρωση όλης της Ελλάδας.

Το όνομα του είναι στο μνημείο αφιέρωμα στους ήρωες μπουρλοτιέρηδες του ΕΛΑΣ Ολύμπου 1941-1945, που βρίσκεται στην κοιλάδα των Τεμπών.

Ένας Τουρκοκύπριος στον ΕΛΑΣ

Κάτι που πολύ λίγοι γνωρίζουν εδώ στην Κύπρο είναι ότι από τα πρώτα μέλη του ΕΑΜ και μαχητής του ΕΛΑΣ, ήταν ένας Τουρκοκύπριος, ο Μεχμέτ Αλή, με το ψευδώνυμο Μιχάλης Παπακώστας ή «Μαύρος» (ως μελαψός) από τη Χρυσοχού, της επαρχίας Πάφου.

Παρόλο που κατατάχτηκε αναγκαστικά λόγω αποικιοκρατίας στο “Κυπριακό Σύνταγμα” του βρετανικού στρατού, (όπως όλοι οι Κύπριοι εξάλλου τότε) στις 10 Ιουνίου 1940, αργότερα με την ίδρυση του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ, οργανώθηκε και εξελίχτηκε σε ηγετική μορφή της αντίστασης στη περιοχή όπου έδρασε.

Μετά τη ναζιστική εισβολή κατέληξε στη Σαϊδόνα, ανατολικά της Καλαμάτας, επικεφαλής επτά Κυπρίων στρατιωτών. Εκεί επέδειξε ηγετικές ικανότητες και κατέκτησε την αποδοχή των κατοίκων, ενώ το όνομά του έγινε ξακουστό για κατορθώματά του.

Αφού πρώτα αφόπλισαν ομάδα ντόπιων συνεργατών των κατακτητών (στην Πελοπόννησο τους αποκαλούσαν «ιταλορουφιάνους»), οι κάτοικοι της Σαϊδόνας και οι Κύπριοι υπό τον «Μαύρο», απέκρουσαν με επιτυχία ένα ιταλικό τμήμα που επιτέθηκε στην κοινότητα, στις 27 Μαρτίου 1942. Ήταν μια από τις πρώτες νικηφόρες μάχες στην υπόδουλη Ελλάδα εναντίον των Ιταλών φασιστών, που επανήλθαν ενισχυμένοι στις 29 Μαρτίου και έκαψαν αρκετά σπίτια και περιουσίες στο επαναστατημένο χωριό.

Ο «Μαύρος» με την ομάδα του αποσύρθηκε σε ψηλότερα λημέρια, ενώ οι Έλληνες συμπολεμιστές του, υπό το βάρος των αντιποίνων, πίστεψαν στις ιταλικές υποσχέσεις για αμνήστευση και παραδόθηκαν. Όσοι πήραν μέρος στη μάχη καταδικάστηκαν σε βαριές ποινές και κάποιοι εκτελέστηκαν. Ήταν η πρώτη αντιστασιακή ενέργεια στην περιοχή.

Πέρα από το βαρύ τίμημα που πλήρωσε η Σαϊδόνα, ο κλοιός γύρω από τον «Μαύρο» στένεψε γρήγορα. Οι Ιταλοί επέβαλαν βαριές ποινές σε χωρικούς που κατηγορήθηκαν ως τροφοδότες του Κύπριου αντάρτη και τελικά συνελήφθη ύστερα από προδοσία, μαζί με την Ελληνίδα συντρόφισσά του, κοντά στη Θουρία, βόρεια της Καλαμάτας, το καλοκαίρι του 1942.

Καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε στα τέλη Ιουλίου 1942, στην Τρίπολη. Στο Στρατιωτικό Κοιμητήριο Φαλήρου, που υπάρχει σήμερα ο τάφος του, αναφέρεται με τον στρατιωτικό αριθμό CY 2396, ημερομηνία κατάταξης στο “Κυπριακό Σύνταγμα” του βρετανικού στρατού τις 10 Ιουνίου 1940, ονοματεπώνυμο Ali Ahmet του Mehmet και ημερομηνία θανάτου τις 15 Αυγούστου 1942.

ΕΑΜ – ΕΛΑΣ – ΕΠΟΝ Ο ΔΡΟΜΟΣ ΤΩΝ ΛΑΩΝ

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://eleftheriako-giro-giro.espivblogs.net/2017/11/01/28-%ce%bf%ce%ba%cf%84%cf%89%ce%b2%cf%81%ce%af%ce%bf%cf%85-1940-%cf%84%ce%bf-%ce%bf%cf%87%ce%b9-%cf%84%ce%bf%cf%85-%ce%b5%ce%bb%ce%bb%ce%b7%ce%bd%ce%b9%ce%ba%ce%bf%cf%8d-%ce%bb%ce%b1%ce%bf%cf%8d/

Αφήστε μια απάντηση

Η διεύθυνση του email σας δεν θα δημοσιευθεί.