Το Μαυροβούνιο βρίσκεται σε αναταραχή λόγω της εναντίωσης ενός τμήματος του πληθυσμού στην ένταξή του στο ΝΑΤΟ. Όμως το ζήτημα αυτό έβγαλε και άλλα στη φόρα, όπως ζητήματα της πολιτικής και της οικονομίας. Το παρακάτω άρθρο, δημοσιεύτηκε πριν από 5 μήνες και αναφέρεται στη νομισματική πολιτική της χώρας.
Η αλήθεια είναι ότι το πρόσφατο δημοσίευμα του Bloomberg με την «πληροφορία» ότι ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε έθεσε θέμα σε ιδιωτική σύσκεψη για διπλό νόμισμα στην Ελλάδα φέρνοντας ως παράδειγμα το… Μαυροβούνιο, προκάλεσε έκπληξη κι απορίες.
Ακόμα, όμως, κι αν εικάσουμε ότι ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας έκανε κακόγουστο μπλακ χιούμορ με αυτήν την κουβέντα της περασμένης Παρασκευής που του αποδίδεται, έχει ενδιαφέρον να εξετάσουμε τι συμβαίνει σ’ αυτήν την «άγνωστη χώρα του ευρώ», το Μαυροβούνιο, και τι ενδεχομένως είχε στο μυαλό του ο Σόιμπλε όταν έκανε αυτόν τον απροσδόκητο παραλληλισμό.
Ασφαλώς και μοιάζει με κραυγαλέα παραδοξότητα του κοινού νομίσματος το γεγονός ότι υπάρχει χώρα η οποία δεν ανήκει στην ευρωζώνη, ούτε καν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όμως έχει ως νόμισμα το… ευρώ! Μάλιστα, όπως θα δούμε στη συνέχεια, δεν είναι η μόνη! Και θα μπορούσε η… περιπέτεια του Μαυροβουνίου να χαρακτηριστεί ακόμα πιο «τρελή», ειδικά με την εν εξελίξει προσπάθειά του να ενταχθεί πλέον στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την ευρωζώνη.
Το 1999 το Μαυροβούνιο αποφάσισε να εγκαταλείψει το εθνικό του νόμισμα, το δηνάριο, με σκοπό να αποφύγει τον πληθωρισμό και τις τεράστιες υποτιμήσεις, απόρροια και της εκρηκτικής κατάστασης στην ευρύτερη περιοχή. Με τη συναίνεση του Βερολίνου, λοιπόν, υιοθέτησε το μάρκο.
Στις 12.11.2000 ανακοινώθηκε επίσημα από την κυβέρνηση του Μαυροβουνίου ότι «το γερμανικό μάρκο θα χρησιμοποιείται στο εξής στο Μαυροβούνιο ως μοναδικό επίσημο νόμισμα στις συναλλαγές, καθώς η Κεντρική Τράπεζα αποσύρει από την κυκλοφορία το δηνάριο».
Η καθιέρωση του νέου επίσημου νομίσματος έγινε βάσει του νόμου περί λειτουργίας της Κεντρικής Τράπεζας, ο οποίος είχε ψηφιστεί λίγες μέρες πριν από το Κοινοβούλιο της Ποντγκόριτσα. Ο νόμος προέβλεπε την αποκλειστική χρήση του μάρκου στις εντός των συνόρων συναλλαγές, με την Κεντρική Τράπεζα του Μαυροβουνίου να έχει τον πλήρη έλεγχο των συναλλαγματικών αποθεμάτων.
Τα προβλήματα, όμως, άρχισαν όταν από το 2002 η Γερμανία εγκατέλειψε κι επίσημα το μάρκο, έχοντας πια ως μόνο και βασικό της νόμισμα το ευρώ.
Μια άγνωστη πτυχή της υπόθεσης έχει να κάνει με την απάντηση που είχε δώσει σε σχετική ερώτηση στο Ευρωκοινοβούλιο ο Ισπανός οικονομολόγος και τότε επίτροπος της Κομισιόν, αρμόδιος για τα νομισματικά θέματα, Πέντρο Σόλμπες Μίρα για το ζήτημα του Μαυροβουνίου.
Μονομερής ενέργεια
Στις 19.6.2001 ο Σόλμπες Μίρα είχε τοποθετηθεί για λογαριασμό της Κομισιόν δηλώνοντας αρμοδίως ότι «Η Επιτροπή πληροφορήθηκε από τη Γερμανική Ομοσπονδιακή Τράπεζα ότι αυτή ουδέποτε στήριξε ούτε προώθησε την εισαγωγή του γερμανικού μάρκου στη Δημοκρατία του Μαυροβουνίου, αναφέροντας παράλληλα, όμως, πως δεν υπάρχουν νομικοί περιορισμοί σχετικά με τη χρήση του μάρκου σε ξένες χώρες και εδάφη».
Σύμφωνα με τον Μίρα, «τον Νοέμβριο 1999, η Δημοκρατία του Μαυροβουνίου αποφάσισε μονομερώς να καθιερώσει ένα σύστημα διπλού νομίσματος και ενέκρινε το μάρκο ως παράλληλο νόμισμα. Σύμφωνα με τις αρχές η απόφαση επιβλήθηκε κυρίως από μια ασταθή, επεκτατική νομισματική πολιτική στάση της Εθνικής Τράπεζας της Γιουγκοσλαβίας, η οποία είχε ως αποτέλεσμα σημαντικές πληθωριστικές πιέσεις σε όλη την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας. Η μεταβολή διευκολύνθηκε από το γεγονός ότι το μάρκο κυκλοφορούσε ήδη στο Μαυροβούνιο, κυρίως για αποταμιευτικούς λόγους και δοσοληψίες σημαντικού ύψους όπως οι συναλλαγές επί ακινήτων».
Η Κομισιόν διέγνωσε ότι το μάρκο χρησιμοποιήθηκε σχεδόν άμεσα στο Μαυροβούνιο για την πλειονότητα των συναλλαγών και πάνω από το 90% των καταθέσεων. Επιπλέον, ο πληθωρισμός επιβραδύνθηκε γρήγορα από 5% σε 1%.
Ο Μίρα επέμεινε και σε κάτι άλλο: «Εφόσον η ισοτιμία μεταξύ του μάρκου και του ευρώ είχε αμετάκλητα καθοριστεί στο τέλος του 1998, δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ της εισαγωγής του μάρκου και της εισαγωγής του ευρώ, συνεπώς το ευρώ έχει de facto ήδη ουσιαστικά εισαχθεί στο Μαυροβούνιο».
Σύμφωνα με την Κομισιόν, οι αρχές του Μαυροβουνίου, εφόσον είχαν ως στόχο να εισαγάγουν κέρματα και χαρτονομίσματα σε ευρώ, θα έπρεπε να επικοινωνήσουν με τη Γερμανική Ομοσπονδιακή Τράπεζα και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αναφορικά με τις τεχνικές λεπτομέρειες της ανταλλαγής μετρητών σε χώρες που δεν ανήκουν στην ευρωζώνη.
Ωστόσο, η Κομισιόν ξεκαθάριζε πως «το Μαυροβούνιο δεν είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Νομισματικής Ένωσης και δεν ζητά να καταστεί. Συνεπώς, τα κριτήρια σταθερότητας για τα μέλη του ενιαίου νομίσματος που καθορίστηκαν στις συμφωνίες δεν εφαρμόζονται». Αναγνωρίζοντας έτσι πως δεν υπήρχαν νομικοί περιορισμοί αποκλεισμού του Μαυροβουνίου από το ευρώ. Κοινώς, ευρώ θα μπορούσε δυνητικά να έχει όποιος θέλει!
Καμία υποχρέωση
Σύμφωνα με τον αρμόδιο επίτροπο και την καταγεγραμμένη στα πρακτικά τοποθέτησή του, «αυτή η μονομερής δέσμευση δεν επιβάλλει καμία υποχρέωση στην ΕΚΤ να ασκήσει εποπτεία στη νομισματική πολιτική του Μαυροβουνίου ή να παράσχει στήριξη σε ρευστό χρήμα και δεν υπάρχει τυπική συνεργασία μεταξύ της ΕΚΤ και του Μαυροβουνίου».
Να σημειωθεί ότι η προσωρινή αποστολή των Ηνωμένων Εθνών στο Κοσσυφοπέδιο, στηριζόμενη στο ψήφισμα 1244 των Ηνωμένων Εθνών, νομιμοποίησε τη χρήση κάθε νομίσματος ευρέως αποδεκτού στο έδαφος του Κοσσυφοπεδίου. Το ψήφισμα UN 1244, όμως, δεν εφαρμόστηκε στο Μαυροβούνιο και οι όποιες αποφάσεις ελήφθησαν στο πλαίσιο διαβουλεύσεων μεταξύ της Σερβίας και του Μαυροβουνίου.
Το 2002, λοιπόν, όταν μπήκε για τα καλά στη ζωή των Ευρωπαίων το κοινό νόμισμα, το Μαυροβούνιο άρχισε κι εκείνο να χρησιμοποιεί το ευρώ, επιλέγοντας να αφήσει οριστικά στο χρονοντούλαπο το δηνάριο. Παραμένει, όμως, νεφελώδης η στάση της ΕΚΤ για το πώς κάποιες χώρες χρησιμοποιούν το ευρώ, ακόμα κι αν δεν είναι μέλη της ευρωζώνης αλλά ούτε καν της Ε.Ε.
Επίσημα η ΕΚΤ δεν παραθέτει ακόμα και σήμερα λεπτομέρειες, αλλά αρκείται να δηλώνει κατά καιρούς μέσω αξιωματούχων της ότι αφού το ευρώ είναι διεθνές νόμισμα και μπορεί να είναι αντικείμενο συναλλαγής οπουδήποτε στον κόσμο, δεν είναι δουλειά της ΕΚΤ είτε να απαγορεύει είτε να προωθεί τη χρήση του ευρώ. Η γενική πολιτική της είναι ότι οποιοσδήποτε μπορεί να αγοράσει ευρώ όποτε επιθυμεί.
Επιπλοκές
Το γεγονός ότι το Μαυροβούνιο χρησιμοποιεί το ευρώ… αυθαίρετα και με δική του πρωτοβουλία δημιουργεί διάφορες επιπλοκές, μια εκ των οποίων και το ξέπλυμα χρήματος. Τα ευρώ που υπάρχουν στο Μαυροβούνιο συσσωρεύονται από το εξωτερικό, πράγμα που διευκολύνει το οργανωμένο έγκλημα να χρησιμοποιεί τη χώρα ως «πλυντήριο». Κυρίως μέσω real estate και κατασκευών, σύμφωνα με έκθεση του State Department τον Ιούλιο του 2013.
Σε πρακτικό επίπεδο, το 2005, για να αλλάξει κάποιος ένα 20ευρω έπρεπε να περιμένει στην ουρά κάποιας από τις τοπικές τράπεζες, ώστε να του το «χαλάσουν» σε τέσσερα ταπεινά χαρτονομίσματα των 5 ευρώ. Κι αυτό επειδή το ακριβότερο πιάτο σε ένα καλό εστιατόριο δεν στοίχιζε περισσότερο από 2,5 ευρώ. Οι περισσότερες καθημερινές συναλλαγές απαιτούσαν αποκλειστικά σεντς και ο μέσος μηνιαίος μισθός κυμαινόταν στα 160-200 ευρώ. Με λίγα λόγια, στο Μαυροβούνιο χρησιμοποιούνταν το ίδιο ευρώ με αυτό της ευρωζώνης, όμως εκεί ήταν ουσιαστικά άλλη η «τιμή» του σε συνθήκες πραγματικής εγχώριας αγοράς.
Κανονικά, η βασική προϋπόθεση για μια ευρωπαϊκή χώρα που θέλει να υιοθετήσει το ευρώ ως νόμισμά της είναι να γίνει μέλος της ευρωζώνης μέσα από σκληρές διαδικασίες προσαρμογής. Οι προϋποθέσεις περιλαμβάνουν την εκπλήρωση των κριτηρίων της συνθήκης του Μάαστριχτ, δηλαδή χαμηλό πληθωρισμό, έλλειμμα κάτω του 3% κ.λπ. Το Μαυροβούνιο, χωρίς να τα έχει όλα αυτά, χρησιμοποιεί νομιμότατα, όπως είδαμε, το ευρώ ως επίσημο νόμισμα για όλες τις διακρατικές κι εξωτερικές συναλλαγές του.
Το μεγάλο μπέρδεμα για τη χώρα άρχισε όταν αποφάσισε ότι θέλει να γίνει μέλος της ευρωζώνης (επίσημα η μακρά διαδικασία ένταξης ξεκίνησε το 2012) και να ακολουθήσει όλα τα απαιτούμενα βήματα για να πάρει το «πράσινο φως». Η χώρα έλαβε αυστηρά οικονομικά μέτρα, μεταξύ των οποίων πάγωμα συντάξεων και περαιτέρω φορολόγηση, σε μια προσπάθεια να συμμαζέψει τα δημοσιονομικά και να καταφέρει να εισαχθεί με τον πλέον επίσημο τρόπο στο ευρώ.
Μια ακόμη προϋπόθεση, όμως, περιπλέκει κι άλλο τα πράγματα, κάνοντας πλέον την κατάσταση κωμικοτραγική.
Μια χώρα, για να μπει στο κοινό νόμισμα, πρέπει να επιτύχει μια σταθερή συναλλαγματική ισοτιμία, δηλαδή το εθνικό της νόμισμα να βρίσκεται «κλειδωμένο» σε σταθερή ισοτιμία έναντι του ευρώ για συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Το Μαυροβούνιο, όμως, έχει ήδη ως εθνικό νόμισμα το ευρώ. Μπέρδεμα;…
Ο μόνος τρόπος, λοιπόν, για να γίνει η «σύνδεση» των δύο νομισμάτων, εθνικού και ευρώ, είναι το Μαυροβούνιο να υιοθετήσει ξανά επίσημα το… ξεχασμένο δηνάριο για ένα χρονικό διάστημα κι έπειτα να επιστρέψει στο ευρώ! Αυτό προτείνει η Ε.Ε.
Πολιτική απόφαση
Το υπουργείο Οικονομικών του Μαυροβουνίου εκτιμά ότι θα αποτελέσει πολιτική απόφαση αν τελικά το Μαυροβούνιο υποχρεωθεί να εγκαταλείψει προσωρινά το ευρώ μέχρι να γίνει μέλος της ευρωζώνης κι ελπίζει να γλιτώσει όλο αυτόν τον γραφειοκρατικό λαβύρινθο.
Ο υπουργός οικονομικών Ζούγκιτς έχει δηλώσει το 2013 ότι θα ήταν οικονομικά παράλογο να επιστρέψει το Μαυροβούνιο από το ευρώ σε εθνικό νόμισμα και έπειτα πάλι στο ευρώ! Και θεωρεί ότι το γεγονός πως η χώρα διαθέτει ήδη ως εθνικό νόμισμα το ευρώ θα έπρεπε να απλοποιεί τη διαδικασία.
Ειδικοί από το Ινστιτούτο Οικονομικών Ερευνών της Κολωνίας, όμως, επισημαίνουν ότι η υιοθέτηση ενός εθνικού νομίσματος είναι όχι μόνο απαραίτητη, αλλά και χρήσιμη. Θεωρούν ότι μια χώρα σαν το Μαυροβούνιο, που αντιμετωπίζει μακροοικονομικά προβλήματα, θα μπορούσε να τα επιλύσει υιοθετώντας ξανά το δηνάριο, το οποίο και θα υποτιμηθεί ραγδαία, κάνοντας έτσι πιο εφικτή τηδημοσιονομική εξυγίανση.
Προς το παρόν το Μαυροβούνιο έχει πετύχει να αποφύγει την επιστροφή στο δηνάριο κι έχει δεσμευτεί σε αυστηρές δημοσιονομικές πολιτικές για να καταφέρει να αντεπεξέλθει στα κριτήρια της ευρωζώνης. Κάνοντας, όμως, εκ των πραγμάτων μεγαλύτερη δημοσιονομική προσπάθεια απ’ ό,τι αν είχε το παλιό του νόμισμα.
Πάντως, είτε το Μαυροβούνιο χρειαστεί να εγκαταλείψει το ευρώ ώστε να το υιοθετήσει μετά ξανά ως πλήρες πια μέλος της ευρωζώνης είτε δεν χρειαστεί, η Ευρώπη θεωρεί ότι η συγκεκριμένη χώρα αποτελεί οικονομικά τόσο μικροσκοπικό μέγεθος, που είναι αδύνατον να επηρεάσει σε οτιδήποτε την Ένωση ή το κοινό νόμισμα.
Η ίδια δικαιολογία, δηλαδή του εξαιρετικά μικρού μεγέθους, χρησιμοποιείται και για άλλες χώρες οι οποίες έχουν υιοθετήσει το ευρώ χωρίς να είναι μέλη της ευρωζώνης. Αυτές είναι, εκτός του Μαυροβουνίου, το Βατικανό, το Μονακό, η Ανδόρα, το Σαν Μαρίνο και το Κόσοβο.
Ενδεχομένως, πίσω από την αμφιλεγόμενη πρόταση – φάντασμα που αποδίδεται στον Σόιμπλε, με τη χρησιμοποίηση αυτού του παραδείγματος περί διπλού νομίσματος, να προβάλλεται εντέχνως στο συγκεκριμένο τάιμινγκ το σχέδιο που ήδη επεξεργάζεται η ευρωζώνη για το Μαυροβούνιο. Του πλάνου, δηλαδή, εξόδου από το κοινό νόμισμα και μιας μεγάλης υποτίμησης του εθνικού νομίσματος που θα δημιουργήσει προϋποθέσεις δημοσιονομικής προσαρμογής για μελλοντική επιστροφή στο ευρώ. Αν και όταν…
Το «άγνωστο» Μαυροβούνιο
◆ Την 24η Μαρτίου 1999, στις 19:45, οι πρώτοι πύραυλοι που εκτοξεύθηκαν από ΝΑΤΟϊκά πολεμικά πλοία στην Αδριατική έπληξαν συστήματα αεράμυνας στο Κόσοβο, το Μαυροβούνιο και τη δυτική Σερβία. Ακολούθησαν 78 ημέρες αλλεπάλληλων βομβαρδισμών στρατιωτικών αλλά και πολιτικών στόχων.
◆ Έπειτα από δημοψήφισμα που διεξήχθη στις 21 Μαΐου 2006 (με 55,4% των ψήφων) το Μαυροβούνιο ανεξαρτητοποιήθηκε από την ομοσπονδία με τη Σερβία.
◆ Σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 2011, το Μαυροβούνιο έχει πληθυσμό 620.000 κατοίκων.
◆ Το Μαυροβούνιο έχει θέσει ΝΑΤΟ και Ε.Ε. προτεραιότητα της εξωτερικής και εσωτερικής πολιτικής του κι έχει συνταχθεί πλήρως με τις δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας, όπως επιβεβαίωσε στις 22.5.2015 με συνέντευξή του και ο βασικός διαπραγματευτής του Μαυροβουνίου με την Ε.Ε. Αλεξάνταρ Πέγιοβιτς.
◆ Από το 2000 ώς 2013 το Μαυροβούνιο είχε ύφεση μόνο δυο χρονιές (2009, 2012): 3,1% (2000), 1,1% (2001), 1,9% (2002), 2,5% (2003), 4,4% (2004), 4,2% (2005), 8,6% (2006), 10,7% (2007), 6,9% (2008), -5,7% (2009), 2,5% (2010), 3,2% (2011), -2,5% (2012), 3,3% (2013).
Πρόσφατα σχόλια