Μετάφραση-εισαγωγή A ruthless ctirique

Στη Δημοκρατία της Μακεδονίας τα τελευταία χρόνια γίνεται μια προσπάθεια να αλλάξει και να υποτιμηθεί ο ρόλος των γυναικών. . Δεν μπορούμε να αρκεστούμε σε μια ερμηνεία του φαινομένου μόνο με όρους «συντηρητισμού», ή πατριαρχίας απλά. Κάλλιστα αυτή η αλλαγή μπορεί να αναγνωσθεί μέσα στα ευρύτερα πλαίσια του Βαλκανικού καπιταλισμού, και του τρόπου με τον οποίο προκύπτει και γίνεται προσπάθεια να εγκαθιδρυθεί ένα νέο καθεστώς καπιταλιστικής συσσώρευσης όχι μόνο στη Μακεδονία αλλά γενικά στα Βαλκάνια. Αυτό το νέο καθεστώς συσσώρευσης ως αναγκαιότητα αλλά και ως τελικό αποτέλεσμα(το οποίο είναι διαρκές) προκύπτει μέσα από τις αντινομίες της καπιταλιστική παραγωγής και τη συνεχή ταξική πάλη, η οποία είναι τόσο αποτέλεσμα αλλά και περιεχόμενο του τρόπου παραγωγής. Υπό αυτή την έννοια το έμφυλο ζήτημα, το οποίο εδώ εκφράζεται στο ζήτημα των αμβλώσεων, δεν επικαθορίζει ως ανεξάρτητο τη ταξική σχέση, αλλά αντιθέτως υπάγεται σε αυτή(με την έννοια όχι της υποκατηγορίας αλλά της καπιταλιστικής υπαγωγής) και γίνεται αναγκαίο πεδίο δραστηριότητας της. Έτσι το γυναικείο σώμα γίνεται αναγκαία, πεδίο ελέγχου και κανονικοποίησης από το κεφάλαιο, υπό την έννοια ότι ο έλεγχος του ή όχι αφορά αναπόφευκτα και άμεσα την δυνατότητα της συνέχισης της καπιταλιστικής συσσώρευσης ως «ετερονομίας» αφού αφορά τους κοινωνικούς συσχετισμούς που αφορούν τη παράγωγή αξίας. Υπό αυτή την έννοια, και όπως γίνεται εμφανές και από το κείμενο-παρά τις διαφορές που έχουμε με αυτό- ο έμφυλος αγώνας στη Μακεδονίας είναι ταξικός αγώνας, υπό την έννοια ότι η τάξη εκεί(ως αρνητική κατηγορία) παίρνει τη μορφή του έμφυλου υποκειμένου. Έτσι αν κοιτάξουμε πιο προσεκτικά και πρακτικά, το έμφυλο ζήτημα στη Μακεδονία δεν συμπίπτει απλά, αλλά παράγει άμεσα και μπορεί να οδηγήσει σε άλλα ζητήματα όπως την απόκρυψη και την υποτίμηση του ζητήματος της εργασιακής εκμετάλλευσης των γυναικών, την παραγωγή στρατού ανέργων, ή τη δημιουργία μιας εσωτερικής αγοράς με υπερυποτιμημένους εργάτες, την δημιουργία οικονομίας εμβασμάτων από την υποτίμηση των μακεδόνων εργατών που πιθανώς θα φύγουν στο εξωτερικό λόγω της κατάστασης, και τέλος την απόπειρα να δημιουργηθεί μια περαιτέρω υποτίμηση και διαχωρισμός μεταξύ των Αλβανών και Μακεδόνων εργατών, αναδιαρθρώνοντας τις μεταξύ τους σχέσεις σε περαιτέρω ανταγωνιστικές και αντιφατικές. Τέλος δεν είναι τυχαίο που παντού η εντατική αναδιάρθρωση περνά πάνω από έμφλυα ζητήμα, όπως στην Ουγγαρία, τη Ρωσία, τη Γεωργία, τη Σερβία, και το Καζακστάν, χώρες που από το 1990 βιώνουν πολύ έντονα την αδυναμία εγκαθίδρυσης ενός σταθερού μοντέλου συσσώρευσης και βρίσκονται σε «συνεχή αναδιάρθρωση».

Τα τελευταία  χρόνια η δημοκρατία της Μακεδονίας σταδιακά αλλά σταθερά υποβαθμίζει συστηματικά τα δικαιώματα των γυναικών. Πέρα από μια αρχική εισαγωγή συνθηματολογίας και ρητορικής για το φύλο από τα πολιτικά κόμματα το 2006 και τον νόμο για ίσα δικαιώματα και ευκαιρίες μεταξύ ανδρών και γυναικών, που ήταν ουσιαστικά συνέχεια του προηγούμενου νόμου για ίση μεταχείριση, και που οδήγησε σε ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά γυναικών σε ορισμένους τομείς της εργασίας σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, τα πράγματα άρχισαν να παίρνουν τον κατήφορο ταχύτατα,χωρίς ουσιαστική δημόσια αντίσταση. Παράλληλα με αυτή τη πτώση, η κυβέρνηση ξεκίνησε να χρησιμοποιεί τη βαθύτατα μισογύνη μεταφορά της «αναξιοπαθούσας μητέρας» που συμβολίζει υποτίθεται τη «χώρα και τη πατρίδα».

Μπορεί να πει κάποιος ότι η όλη ιστορία ξεκίνησε με τις διαφημίσεις και τα μπάννερ ενάντια στις αμβλώσεις, που εμφανίστηκαν στο δημόσιο χώρο και στις εφημερίδες από το πουθενά περίπου το 2006-2007χώρις να είναι υπογεγραμμένες από κάποιο φορέα ή κάτι τέτοιο. Οι διαφημίσεις απεικόνιζαν κυρίως γραφικές εικόνες από αποβληθέντα έμβρυα με σκοπό τη κλασική τακτική δημιουργίας ενοχών στις γυναίκες για το έμβρυο . Οι δημόσιες καταδίκες από ΜΚΟ αλλά και η καταστροφή μερικών μπάννερ τα βράδια δεν ήταν αρκετές για να ανατρέψουν το κλίμα των διαφημίσεων και της προπαγάνδας, η οποία σταδιακά πήρε άλλες μορφές όπως την εμφάνιση του site, Say No to Abortion αλλά και την ίδια τη κυβερνητική πολιτική που είχε σα σκοπό την ενημέρωση για τις καταστροφικές επιπτώσεις της άμβλωσης. Κανένας τότε δεν προέβλεψε δυστυχώς, ότι αυτές οι ενέργειες είχαν σκοπό να προετοιμάσουν το έδαφος για τον νόμο περί απαγόρευσης των αμβλώσεων που πέρασε το καλοκαίρι του  2013.

Αυτό ουσιαστικά ήταν μια παράλληλη τακτική με την καμπάνια της κυβέρνησης για αύξηση των γεννήσεων από το 2008, που συνδεόταν με οικονομικές ελαφρύνσεις σε όσους έκανα 3ο ή 4ο παιδί. Αυτά τα μέτρα είχαν σκοπό να βοηθήσουν υποτίθεται τις περιοχές με «χαμηλό δείκτη γεννήσεων» που όπως φάνηκε τελικά ήταν και οι περιοχές που πλειοψηφούσαν οι εθνικά μακεδόνες έναντι των Αλβανών κατοίκων. Τελικά το συνταγματικό δικαστήριο προέτρεψε την εφαρμογή του νόμου συνολικά σε όλη τη χώρα και όχι μόνο στις «μακεδονικές περιοχές».

Φυσικά τα διαφημιστικά σπότ, τα οποία παίζουν ακόμα και σήμερα, επανέφεραν τις παραδοσιακές πατριαρχικές αντιλήψεις περί παραδοσιακών ανδρικών και γυναικίων ρόλων. Σε ένα διαφημιστικό για παράδειγμα, απεικονίζεται ένα νεαρό άνεργο ζευγάρι, όπου η γυναίκα πείθει τον αρχικά αδιάφορο άντρα να κρατήσουν το παιδί γιατι «θα έχει τα μάτια του«.  Σε άλλα διαφημιστικά, απεικονίζονται ηλικιωμένοι άντρες- σε στυλ «πρώτων αρσενικών(A males) οι οποίοι αφηγούνται την ιστορία της ζωής τους, απεικονίζονται ως γοητευτικοί gentlemen και ομολογούν ότι «η οικογένεια ειναι η μεγαλύτερη αξία».  Ένα από τα χειρότερα σπότ το τραβάει τόσο πολύ όπου δείχνει ειρωνικά να συγχαίρουν έναν πατέρα σε ένα νοσοκομείο για τη  “δολοφονία ενός υγιούς παιδιού”.  Αυτή η διαφήμιση κατακρίθηκε τόσο πολύ από τη κοινωνία γενικά, και υπήρξε τόσο μεγάλη αντίδραση που την λογοκρίναν και πλέον παίζεται ολόκληρη μόνο αργά το βράδυ.

Η καμπάνια ενισχύθηκε και από ένα τηλεοπτικό show με όνομα , “ώρα να κάνουμε μωρό”. Το πρόγραμμα ανέβηκε στη δημόσια τηλεόραση και έδειχνε κυρίως νεαρά ζευγάρια, στα όρια της οικονομικής εξαθλίωσης τα οποία ισχυρίζονταν ότι το να κάνεις πολλά παιδιά είναι πάντα καλή ιδέα γιατί φέρνουν ευτυχία ακόμα αν ούτε αυτά ούτε οι ίδιοι έχουν δουλειά. Τις περισσότερες φορές πολλές οικογένειες απλά κάνουν 3ο ή 4ο παιδί απλά για να έχουν φορολογικές ελαφρύνσεις και οικονομική βοήθεια από το κράτος καθώς σπάνια έχουν κάποια άλλη μορφή εισοδήματος .

Η μισογύνικη ρητορική παραδοσιακά έβρισκε στήριξη στη μακεδονική ορθόδοξη εκκλησία. Έτσι στο δημόσιο διάγγελμα του για το Πάσχα, ο μητροπολίτης Πέτρος,  από τη Μπίτολα  επανέλαβε ότι η έκτρωση είναι απαράδεκτη για την ορθόδοξη εκκλησία, ότι οι γυναίκες (στμ και η ακολασία τους) είναι υπεύθυνες για τα πολλά διαζύγια στη χώρα, και ότι οι γυναίκες ή θα σώσουν ή θα καταστρέψου τη χώρα. Μετά επανέλαβε μισογύνικα χωρία του αποστόλου Παύλου. Η τεράστια αντίδραση που προκάλεσε αυτό το γεγονός, και η καταγγελίες από γυναικείες και φεμινιστικές οργανώσεις  οδήγησε τη μητρόπολη σε εξηγήσεις όπου επανέλαβε το μοτίβο της γυναίκας- γεννήτορα και νοικοκυράς η οποία πρέπει να είναι υπό την εξουσία του άντρα αλλά με κάποιο παράδοξο τρόπο υποτίθεται ότι είναι «πιο σημαντική και πιο ελεύθερη από αυτόν«.

Παράλληλα με όλη αυτή τη ρητορική, ο δημόσιος χώρος γέμισε με προπαγάνδα που προωθούσε τη «παραδοσιακή γυναικεία υποταγή».  Οι γυναίκες πολιτικοί του κυβερνώντος κόμματος δήλωσαν δημόσια την «υποταγή τους» στον πρωθυπουργό, ενώ ξεκίνησε ένας διάλογος για της γυναίκες εργαζόμενες λέγοντας ότι «η οικογένεια έρχεται πάντα πρώτη στις προτεραιότητες » και πρόσφεραν συμβουλές στο πως να ισορροπήσουν την καριέρα με την οικογένεια.  Στο πλαίσιο αυτό, οι συνθήκες εργασίας των μοδίστρων, οι οποίες είναι το κύριο εργατικό δυναμικό σε διάφορες ανατολικές περιοχές της χώρας , οι οποίες δουλεύουν σε άθλιες συνθήκες, για λιγότερα από το κατώτατο μισθό και παρενοχλούνται σεξουαλικά διαρκώς, προφανώς όλα αυτά αγνοούνται από τα ΜΜΕ συστηματικά.  Τα ΜΜΕ στη προσπάθεια τους να κερδίσουν τηλεθέαση αλλά και να συντονιστούν με τη γενικότερη κατάσταση, έχουν αυξήσει σημαντικά το σεξιστικό λόγο με απερίγραπτους τρόπους πολλές φορές. Η πιο κοινή ρητορική στο ίντερνετ και στα ΜΜΕ είναι το λεγόμενο slut-shaming (το πιο δημοφιλές hashtag στο  twitter περιλαμβάνει τη γελοιοποίηση ή τη κατακραυγή των νεαρών κοριτσιών τα οποία υποτίθεται ότι «κάνουν σεξ ακόμα και για ένα ποτό ή ένα δείπνο»)

Ακόμα και ο πρωθυπουργός το 2012 την ημέρα εορτασμού της οργάνωσης ΒΜΡΟ(και ονομασίας του κόμματος του) αναφέρθηκε στο θέμα και είπε ότι «οι γυναίκες που θα κάνουν περισσότερα παιδιά θα σώσουν το έθνος», Παρόλα αυτά έθιξε το ζήτημα της χαμηλής αντιπροσώπευσης των γυναικών στη διοίκηση και αναφέρθηκε σε «δικαιώματα των γυναικών, και των αντρών, με αρκετά αφηρημένο τρόπο. Εντελώς τυχαία βέβαια, στη σελίδα του πρωθυπουργού, αυτό το κομμάτι του λόγου του δεν έχει μεταφραστεί στα αγγλικά.

Όλα αυτά ταιριάζουν πάρα πολύ στον παραδοσιακό πατριαρχικό ορισμό του «ρόλου της γυναίκας».  Η κορύφωση της καμπάνιας έγινε το 2013 όταν δημοσιεύτηκαν οι νόμοι περί απαγόρευσης της έκτρωσης. Οι νόμοι δημοσιεύτηκαν και ψηφίστηκαν χωρίς δημόσια διαβούλευση τη περίοδο του καλοκαιριού για να μην υπάρξουν αντιδράσεις . Οι νόμοι προέβλεπαν ότι σε περίπτωση που κάποια γυναίκα θέλει να προχωρήσει σε έκτρωση, θα πρέπει να κάνει ειδική αίτηση, να κάνει κάποιες συνεδρίες με ψυχολόγο ο οποίος θα τη συμβουλέψει για τα πιθανά πλεονεκτήματα της εγκυμοσύνης και μετά, διάστημα αναμονής 3 ημερών μέχρι να γίνει η εγχείρηση. Το αποτέλεσμα προφανώς έχει να κάνει με μια καθυστέρηση στη διαδικασία που μπορεί να οδηγήσει σε ξεπέρασμα του ορίου νόμιμης έκτρωσης, αλλά επίσης αυξάνει και το οικονομικό βάρος για τις νέες μη εργαζόμενες κοπέλες που ζουν σε μικρές πόλεις μακριά από τα ελάχιστα κέντρα που μπορούν να φέρουν σε πέρας τη διαδικασία. Ο νόμος επίσης προέβλεπε ότι η γυναίκα θα έπρεπε να έχει την γραπτή άδεια και ενημέρωση από τον άντρα της. Αυτό συνάντησε τεράστια αντίσταση από τις γυναικείες οργανώσεις με αποτέλεσμα να αποσυρθεί. Οι οργανώσεις και οι πρωτοβουλίες που ασχολούνται με ζητήματα φύλου και γυναίκας ενώθηκαν σε ένα ενιαίο μέτωπο με το όνομα Matka (μητέρα) – μια πλατφόρμα που υποστήριζε την ελεύθερη πρόσβαση  στη άμβλωση, εξέδωσαν  εφημερίδα και video για να κάνουν μια αντί-καμπάνια στις πραγματικές επιπτώσεις του νόμου. Δυστυχώς δεν κατάφεραν να αποτρέψουν την οριστική ψήφιση του νομοσχεδίου. Το χειρότερο είναι, ότι οι κανονισμοί που έχουν να κάνουν με επείγουσες περιπτώσεις ή ανωμαλίες στη κύηση δεν έχουν ακόμη περάσει, θέτοντας έτσι σε κίνδυνο τις ζωές των γυναικών που έχουν ανάγκη από επείγουσες επεμβάσεις λόγω ενδομήτριου θάνατου του εμβρύου ή ανώμαλων. Οι μόνοι νόμοι που έχουν περάσει είναι αυτοί που αφορούν τη συμβουλευτική πριν την άμβλωση.

Οι πολλές παραβιάσεις κατά των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων των γυναικών που έχουν προκαλέσει μεγάλη οργή, τελικά οδήγησαν στην ίδρυση της πλατφόρμας για την ισότητα των φύλων το Δεκέμβριο του 2014, ενώνοντας ΜΚΟ, άτυπες φεμινιστικές και αριστερές οργανώσεις. Η πλατφόρμα έχει ήδη καταφέρει να ανατρέψει την πρόταση του Ταμείου Ασφάλισης Υγείας να μετατεθεί την ευθύνη για την καταβολή του επιδόματος μητρότητας σε εργοδότες. Αυτό με κανένα τρόπο δεν σηματοδοτεί ένα τέλος στον αγώνα, και οι προοπτικές δεν είναι σίγουρα πολύ φωτεινές. Ωστόσο, οι πρόσφατες διαμαρτυρίες των φοιτητών και κοινωνική αναταραχή στη Μακεδονία αφήνουν χώρο για την ελπίδα ότι, αν και όταν συμβούν, οι πολυαναμενόμενες κοινωνικές αλλαγές θα λάβουν επιτέλους υπόψη τους και την ιδιαίτερη κατάσταση των γυναικών στην κοινωνία και στην αγορά εργασίας.

Πηγή Lefteast.