αντιπολεμικές αντιστάσεις στην Ουκρανία

Στο δρόμο προς μαζική τρομοκρατία;

Όταν οι Ουκρανοί επιλέγουν να μην πεθάνουν στον πόλεμο

του Ντμίτρι Κολιέσνικ

«Φανταστείτε όλους τους ανθρώπους να ζουν ειρηνικά». Ίσως ο πιο διάσημος στίχος του Τζον Λένον μπορεί να χαρακτηριστεί αφελής, αλλά είναι παρόλα αυτά ένα ελπιδοφόρο όραμα. Αντιπολεμικές διαδηλώσεις, μαζικές λιποταξίες στρατιωτών, που αρνούνται να υπηρετήσουν και να πολεμήσουν, παρακούοντας τις κυβερνητικές εντολές και την καταστολή – αυτά έχουν σταματήσει πολλούς πολέμους όταν οι άνθρωποι αποφασίζουν ότι δεν υπάρχει τίποτα δίκαιο στη δολοφονία συνανθρώπων τους.

Η σημερινή κατάσταση του πολέμου στην ανατολική Ουκρανία και η απόφαση της κυβέρνησης στο Κίεβο να ξεκινήσει ένα νέο, τέταρτο κύμα επιστράτευσης έχει προκαλέσει θύελλα μαζικών αντιδράσεων και άρνησης συμμετοχής στον πόλεμο. Οι διαμαρτυρίες αυξάνονται σε όλες τις περιοχές της χώρας. Σίγουρα, εξακολουθούν να υπάρχουν φανατικοί εθνικιστές και οι ακροδεξιοί μιλιταριστές ασκούν βία και εκφοβισμό εναντίον των αντιπολεμικών διαδηλώσεων αλλά η ικανότητά τους να πατάξουν τις διαμαρτυρία μειώνεται.

Η Ουκρανία είναι ιστορικά ένα ειρηνικό έθνος. Εδώ και αρκετό καιρό τώρα, απέφυγε τις στρατιωτικές συγκρούσεις, σαν αυτές που ξέσπασαν αλλού στην ανατολική Ευρώπη – σε Γιουγκοσλαβία, Γεωργία, κ.λπ.  Αυτό όμως τελείωσε βίαια πέρυσι, όταν η κυβέρνηση του Κιέβου ξεκίνησε την «αντιτρομοκρατική επιχείρηση» εναντίον του λαού στο ανατολικό τμήμα της χώρας. Αλλά από την έναρξη της σύγκρουσης, στην Ουκρανία έχει συχνά εκδηλωθεί η άρνηση στρατιωτών να ανοίξουν πυρ κατά συμπολιτών τους, λιποταξίες από το στρατό και άρνησή [σ.τ.μ. των επιστρατευμένων] να εμφανιστούν για στρατολογία. Οι γυναίκες – μητέρες, σύζυγοι, αδελφές και κόρες των στρατευμένων, έχουν πραγματοποιήσει διαδηλώσεις ή ακόμα και ταραχές εναντίον του πολέμου ή της αναγκαστικής στρατιωτικής θητείας.

Οι διαμαρτυρίες έχουν προκληθεί, πρώτα απ ‘όλα, από το γεγονός ότι πολλοί Ουκρανοί δεν δέχονται την ερμηνεία του πολέμου, όπως γίνεται από την κυβέρνηση. Δεν βλέπουν κατ ανάγκη εξωτερική (δηλαδή ρωσική) επιθετικότητα. Το μόνο που ξέρουν είναι ότι όταν ένας Ουκρανός στρατιώτης σηκώνει το όπλο ή την κάννη του πυροβόλου ένας Ουκρανός συμπατριώτης τους εμφανίζεται στο σκόπευτρο.

Δεύτερον, πολλοί άνθρωποι δεν θέλουν να πεθάνουν για τη σημερινή κυβέρνηση, την οποία θεωρούν ότι απαρτίζεται από ακραίους εθνικιστές και νεοφιλελεύθερους. Είναι απρόθυμοι να γίνουν βορά των κανονιών και να πεθαίνουν για τα συμφέροντα των ουκρανών ολιγαρχών, των οποίων το προφανές συμφέρον είναι να συνεχίσουν τον εμφύλιο πόλεμο, την οικειοποίηση της δυτικής οικονομικής βοήθειας και την καταστολή κάθε αντιπολίτευσης στην εξουσία τους. Εδώ μια νεαρή γυναίκα που εξέφρασε πρόσφατα αυτό το συναίσθημα σε μια συγκέντρωση που πραγματοποιήθηκε σε χωριό στην κεντρική-νότια Ουκρανία.

Τελευταίο, αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, είναι ότι πολλοί απλοί εργάτες και αγρότες, (αντίθετα με τη μεσαία τάξη των αστικών κέντρων), διατηρούν παγιωμένες, περιφερειακές ταυτότητες. Θεωρούν ότι πατρίδα τους είναι μια περιοχή όπως το Ντονμπάς, η Μπουκοβίνα, η Υπερκαρπαθία ή η Βολινία όσο, ή ίσως ακόμη περισσότερο, από την οντότητα που ονομάζεται «Ουκρανία». Είναι πιο δύσκολο να πλασάρουν σε αυτούς τους ανθρώπους το πατριωτικό φιλο-ουκρανικό και αντι-ρωσικό μήνυμα του πολέμου.

Το εκπληκτικό γεγονός ότι σχεδόν κανένας δεν έρχεται εθελοντικά στα γραφεία στρατολόγησης, σε αυτόν τον τέταρτο, τελευταίο γύρο υποχρεωτικής στράτευσης προκαλεί πανικό στην κυβέρνηση και την ηγεσία του ουκρανικού στρατού. Απευθύνονται, όπως πάντα, στα πατριωτικά και εθνικιστικά αισθήματα, αλλά αυτό έχει όλο και λιγότερη απήχηση.

Οι άνδρες σε ηλικία υποχρεωτικής στράτευσης φεύγουν κατά χιλιάδες, διασχίζουν τα σύνορα της Ουκρανίας σε όλες τις κατευθύνσεις, ή κρύβονται στο εσωτερικό [της χώρας], για να ξεφύγουν από τα νύχια των στρατολόγων. Ο πρόεδρος Ποροσένκο υποχρεώθηκε να διατάξει ότι, στο εξής, μόνο στους άνδρες σε ηλικία στράτευσης με χαρτιά που επιβεβαιώνουν ότι είναι δεόντως εγγεγραμμένοι στην έδρα του στρατολογικού γραφείου τους, θα επιτρέπεται να φύγουν από τη χώρα.

«Κάθε μέρα εμφανίζονται νέα δεδομένα μαζικής ανυποταξίας», αναφέρει η ουκρανική Daily Korrespondent. Πιο συγκεκριμένα, γράφει ότι «Στο πρώτο κύμα της στρατιωτικής κινητοποίησης το 2014, το 20% των ατόμων που πήγαν στα γραφεία στρατολόγησης το έπραξαν οικειοθελώς. Στο δεύτερο κύμα το ίδιο έτος, το ποσοστό ήταν 10%. «Αυτό το έτος, μόνο 6% των κληρωτών που προσέρχονται υπηρεσία στρατολόγησης το έπραξαν οικειοθελώς».

Στην περιοχή της Υπερκαρπαθίας, στη δυτική Ουκρανία, οι κάτοικοι ολόκληρων χωριών έχουν διασκορπιστεί προς τα σύνορα με διάφορες χώρες για να αποφύγουν την στρατολόγηση. Ο επικεφαλής του συμβουλίου του χωριού της επαρχίας Κόσιφ στην περιοχή Ιβανο-Φράνκιφσκ αναφέρει ότι το σύνολο του πληθυσμού του χωριού έκλεισε θέσεις σε λεωφορεία και πήγαν στη Ρωσία για να περιμένει εκεί μέχρι να τελειώσει ο πόλεμος. Στο χωριό Κολτσίνο, οι αρχές μπόρεσαν να βρουν μόνο τρεις από τους 105 άνδρες που είχαν επιλεχθεί για να παραδώσουν τα φύλλα επιστράτευσης.

Ο επικεφαλής του γραφείου στρατολόγησης στην Υπερκαρπαθία, ο O. Μπόϊκο, δηλώνει στον Korrespondent, «Μπορεί να φαίνεται παράδοξο, αλλά από την περιοχή του δυτικο-ουκρανικού Τερνοπίλ, οι άνθρωποι έχουν καταφύγει στη Ρωσία, προκειμένου να ξεφύγουν από την υποχρεωτική στράτευση».

Πολλοί άνθρωποι επιλέγουν χώρες της Ανατολικής Ευρώπης ως προσωρινά καταφύγια. Ο Γιούρι Μπιριούκοφ, σύμβουλος του προέδρου της Ουκρανίας, παραδέχθηκε ότι «Τις τελευταίες 30 ημέρες, 17% του συνολικού αριθμού εφέδρων ολόκληρης της περιοχής του Τσερνίβτσι (δυτική Ουκρανία) έχουν διασχίσει τα σύνορα προς άλλες χώρες». «Σύμφωνα με ανεπίσημες πηγές, οι ξενώνες και τα μοτέλ στην παραμεθόρια περιοχή της γειτονικής Ρουμανίας είναι υπερπλήρη με Ουκρανούς ανυπότακτους».

Στην περιοχή της δυτικής Ουκρανίας, οι χωρικοί έχουν μπλοκάρει τις προσπάθειες των αρχών να διανείμουν φύλλα επιστράτευσης. Μια νέα έκθεση από το 112.ua εξήγησε, «Στις 24 Ιανουαρίου, οι κάτοικοι των χωριών Melniki, Zatishye και Pishcha στην περιοχή Shatsky της Βολινίας μπλόκαραν τα αυτοκίνητα της περιφερειακής διοίκησης καθώς έφτασαν. Μέσα στα οχήματα ήταν εκπρόσωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης και της στρατιωτικής υπηρεσίας στρατολόγησης, που πήγαν να παραδώσουν τα φύλλα επιστράτευσης. «Οι διαδηλωτές ανάγκασαν τις αρχές να σκίσουν τα φύλλα. Τότε μόνο τους άφησαν να φύγουν και οι κάτοικοι επέστρεψαν στα σπίτια τους». Οι αρχές στην περίπτωση αυτή ανταπέδωσαν. «Τρεις ποινική υποθέσεις κινήθηκαν βάσει του άρθρου 336 του Ποινικού Κώδικα (περί ανυποταξίας)», ανέφερε τοπικός αξιωματούχος της αστυνομίας.

Η εφημερίδα της Οδησσού «Τάιμερ» αναφέρει ότι στις 23 Ιανουαρίου στο χωριό Kulevchi στην περιοχή Saratsky της Οδησσού, ο τοπικός πληθυσμός επαναστάτησε ενάντια στη στρατιωτική κινητοποίηση και έδιωξε με τις κλωτσιές τους εκπροσώπους του τοπικού γραφείου στρατολόγησης.

Ο πληθυσμός έμαθε ότι 240 νέα φύλλα επιστράτευσης ήταν καθ ‘οδόν  για το χωριό τους. Μέσα σε λίγα λεπτά, γράφει ο «Τάιμερ», περίπου 500 άνθρωποι συγκεντρώθηκαν στην πλατεία του χωριού. Έξι αξιωματικοί της υπηρεσίας στρατολόγησης έφτασαν με τα φύλλα, αλλά συνάντησαν όχι και την καλύτερη υποδοχή από τους κατοίκους της περιοχής. Όταν οι αξιωματούχοι δήλωσαν ότι η άρνηση της υποχρεωτικής στράτευσης τιμωρείται με ποινική δίωξη, οι κάτοικοι άρχισαν να φωνάζουν «Όχι στον πόλεμο» και «Θέλουμε ειρήνη». Θύμισαν στους αξιωματικούς ότι στην Ουκρανία δεν έχει κηρυχθεί στρατιωτικός νόμος και ότι η συμφωνία κατάπαυσης του πυρός του Μινσκ του περασμένου Σεπτεμβρίου δεν έχει επισήμως αποκηρυχτεί από την κυβέρνηση της Ουκρανίας. Κατάγγειλαν το νέο κύμα στρατιωτικής κινητοποίησης ως παράνομο και οι αξιωματικοί στρατολόγησης αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το χωριό.

Το κέντρο ειδήσεων O1.ua στην Οδησσό αναφέρει: «Στο χωριό Νιμάνσκυ (περιοχή Ρένι), ένας εκπρόσωπος της στρατιωτικής υπηρεσίας στρατολόγησης έφτασε με νέα φύλλα συνοδευόμενος από δύο ένοπλους. Αυτό παρά λίγο να τους στοιχίσει τη ζωή. Οι αγρότες κάτοικοι σχεδόν λύντσαραν και τους τρεις». Πριν από την επίσκεψη στο χωριό, ο στρατιωτικός κομισάριος της περιοχής, Ίγκορ Σκρούπνικ, γνώριζε την εχθρική στάση του άμαχου πληθυσμού για την επιστράτευση. Έτσι, ζήτησε προστασία κατά τη διανομή των φύλλων. Δύο οπλισμένοι αστυνομικοί τον συνόδευσαν. Αλλά αυτό είχε το αντίθετο αποτέλεσμα.

«Όταν δύο ένοπλοι με καμουφλάζ εμφανίστηκαν στο χωριό, αυτό προσέλκυσε αμέσως την προσοχή των κατοίκων και προκάλεσε αυθόρμητες ταραχές», είπε ο προεδρεύων της τοπικής κρατικής διοίκησης, Σεργκέι Μπαρίνοφ. «Περίπου 200 κάτοικοι του χωριού Λιμάνσκυ περικύκλωσαν τον εκπρόσωπο του στρατού και τους ένοπλους αστυνομικούς και απείλησαν να τους τιμωρήσουν». «Ο Ιβάν Σταντνίκοφ, αναπληρωτής πρόεδρος της περιοχής του Ρένι και ο στρατιωτικών επίτροπος Ίγκορ Σκρούπνικ πήγαν αμέσως στο χωριό. Μετά από δύσκολες διαπραγματεύσεις, επιτεύχθηκε ένας συμβιβασμός. Στη συνέχεια, όμως οι κάτοικοι κατέσχεσαν τα φύλλα επιστράτευσης, τα περιέλουσαν με βενζίνη και τους έβαλαν φωτιά, μπροστά στα μάτια των υπαλλήλων που τα είχαν φέρει στο χωριό».

Σε κάποια χωριά στην περιοχή Τερνοπίλ [σ.τ.μ. δυτική Ουκρανία], οι επικεφαλής των τοπικών συμβουλίων δεν συμμετείχαν καν στη διανομή των φύλλων επιστράτευσης. Ακόμη περισσότερο, πριν την ημέρα προσέλευσης των εκπρόσωπων των στρατολογικών γραφείων, ορισμένες τοπικές αρχές της περιοχής ειδοποίησαν τους κατοίκους για να τους δώσουν την ευκαιρία να αποφύγουν την υποχρεωτική στράτευση.

Το ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων ITAR-TASS αναφέρει στις 27 Ιανουαρίου ότι, «ο ανδρικός πληθυσμός της Ουκρανίας έχει αρχίσει να φεύγει μαζικά στο εξωτερικό σε αναζήτηση εργασίας για να αποφύγει την τρέχουσα στρατιωτική κινητοποίηση. «Ολόκληρα χωριά κάνουν κράτηση σε λεωφορεία για να στείλουν τους άνδρες όσο το δυνατόν μακρύτερα. Οι στρατιωτικές επιτροπές παραδίδοντας τους καταλόγους των ανυπότακτων στους τηρητές του νόμου για να περιορίσουν την μετακίνηση των ανθρώπων που υπόκεινται σε υποχρεωτική στράτευση έξω από τη τις περιοχές κατοικίας τους », γράφει το TASS.

Επικαλούμενο το πρακτορείο ειδήσεων της Ουκρανίας Vesti, το TASS ανέφερε «η Ναταλία από το Ζαπορόζιε (νότιο-ανατολική Ουκρανία) έστειλε τον γιο της στη Ρωσία πριν από αρκετούς μήνες. Η γυναίκα είπε στο Vesti, υπό τον όρο της ανωνυμίας, ότι είχε στείλει και τον σύζυγό της (επίσης με τη Ρωσία) μία εβδομάδα νωρίτερα. Οι άνδρες από τις δυτικές περιοχές φεύγουν για την Πολωνία και την Ουγγαρία. Η στρατιωτική επιτροπή στην πρωτεύουσα της Ουκρανίας Κίεβο επίσης διαμαρτύρεται για ανυπότακτους».

Οι αντιπολεμικές διαμαρτυρίες συνεχίζονται και στις περιοχές του Ντονμπάς που ελέγχονται από τα ουκρανικά στρατεύματα. Στην πόλη της Κραματόρσκ στην περιοχή του Ντονιέτσκ, οι γυναίκες οργάνωσαν μια αυθόρμητη διαδήλωση στα τέλη Ιανουαρίου φωνάζοντας «κανένας πόλεμος!» Σε ένα βίντεο διαμαρτυρίας, στο 1:45, θα πάρετε μια γεύση από το πόσο απελπιστική έχει γίνει η κατάσταση για τις αρχές στρατολόγησης. Μια γυναίκα ρωτάει τον παρόντα αξιωματικό, «Γιατί χτυπάνε την πόρτα μας το βράδυ και παίρνουν τους άνδρες μας μακριά στο στρατό;»

Τις τελευταίες εβδομάδες, η γειτονική μικρή πόλη του Ντεμπάλτσεβο έχει γίνει το επίκεντρο της στρατιωτικής σύγκρουσης μεταξύ των πολιτοφυλακών του Ντονμπάς και του ουκρανικού στρατού στρατός και παραστρατιωτικών ομάδων. Χιλιάδες άντρες του ουκρανικού στρατού βρίσκονται σε κίνδυνο περικύκλωσης και σύλληψης. Οι περισσότεροι κάτοικοι της πόλης έχουν φύγει. Υπάρχουν μόνο μερικές 6.000-8.000 κάτοίκοι που έχουν απομείνει, και ζουν χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα, θέρμανση και ύδρευση. Έχουν αναγκαστεί να μαγειρεύουν πάνω από ανοιχτές φωτιές.

Το online ουκρανικό ΜΜΕ Express.ua αναφέρει ότι ο δήμαρχος του Ντεμπάλτσεβο συνελήφθη πρόσφατα από την ουκρανική Μυστική Υπηρεσία, κατηγορούμενος για φιλο-αυτονομιστικές διαθέσεις υπέρ της αυτονομίας του Ντονμπάς. Εν όψει όλων αυτών, οι κάτοικοι συσπειρώθηκαν στα τέλη Ιανουαρίου, κατηγορώντας τα ουκρανική στρατεύματα για τα δεινά τους και απαιτούν να αποχωρήσουν.

Μια διαμαρτυρία μητέρων και συζύγων των κληρωτών πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στο χωριό Belovodsk, στο ελεγχόμενο από την κυβέρνηση τμήμα της περιοχής του Λουγκάνσκ. Οι αρχές έφτασαν κάτω από την προστασία των πολυβόλων για να εξηγήσουν την πολιτική της επιστράτευσης. Οι χωρικοί απάντησαν ότι δεν ψήφισαν για πρόεδρο Πέτρο Ποροσένκο και δεν είχαν κανένα συμφέρον να θυσιαστούν για τα συμφέροντα του ολιγάρχη Ίγκορ Κολομόϊσκι (ένα γνωστό ουκρανικό δισεκατομμυριούχο και υποστηρικτή του πολέμου).

Τα κοινωνικά δίκτυα ανταποκρίνονται στην κινητοποίηση, με τη δημιουργία μιμιδίων  με τίτλους όπως το «εξαφανισμένο τάγμα». Το μήνυμα είναι ότι είναι μόνο σε φανταστικούς κόσμους τα παιδιά των υψηλόβαθμων αξιωματούχων, βουλευτών, πολιτικών και επιχειρηματιών υπηρετούν στο στρατό.

Γράφοντας στην ιστοσελίδα του ουκρανικού περιοδικού Liva ο δημοσιογράφος Ρομάν Λιούμπαρ εξηγεί, «Λόγω της υποχρεωτικής στράτευσης, οι ουκρανικές αρχές έχουν καταφέρει να ενώσουν τους πολίτες της χώρας, οι οποίοι είναι παντού ενώνει για να μποϋκοτάρουν το στρατιωτικό διάταγμα [για την επιστράτευση] και όλο και περισσότεροι οργανώνουν διαμαρτυρίες. Και αυτό, παρά την απειλή της ποινικής δίωξης και την μιλιταριστική προπαγάνδα… «Τώρα, οι Ουκρανοί βλέπουν πιο καθαρά από ποτέ ότι οι φτωχότεροι πολίτες γίνονται βορά των κανονιών και πεθαίνουν στον πόλεμο, ενώ οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι και οι πλούσιοι καπιταλιστές ξεφύγουν από μια τέτοια μοίρα».

Ο Γιεβγκιένι Κοπάτκο, Ουκρανός αναλυτής και ιδρυτής της Research_Branding_Group  (ουκρανική ΜΚΟ μάρκετινγκ και κοινωνικών ερευνών), είπε στο TASS, «Όλο και περισσότερες δηλώσεις ακούγονται στην ουκρανική κοινωνία για την ετοιμότητα [από τους απλούς ανθρώπους] να πάνε στη φυλακή αντί να πάνε να πολεμήσουν. Σε αυτήν την περίπτωση, η απόφαση για μεγαλύτερη στρατιωτική κινητοποίηση είναι ένα ακόμα τεστ για τις ουκρανικές αρχές».

Ο Σεργκέι Κιριτσούκ, ένας ηγέτης της ουκρανικής αριστερής οργάνωσης «Μποροτμπά» (Αγώνας), γράφει στις 29 Ιανουαρίου σε ένα  σχολιασμό, «Ακόμα και οι φιλοκυβερνητικοί πολιτικοί και αναλυτές λένε ότι η σημερινή κινητοποίηση έχει αποτύχει. Πολλοί δεν προσέρχονται στα γραφεία στρατολόγησης, ενώ άλλοι λιποτακτούν αφού έχουν υπογράψει. Έτσι, είναι ολοένα και περισσότερες σταγόνες προστίθεται στο καζάνι της λαϊκής δυσαρέσκειας».

Υπό αυτές τις συνθήκες, η κυβέρνηση του Κιέβου ίσως προσφύγει στην πολιτική της μαζικής τρομοκρατίας (με τη βοήθεια των ουκρανικών ακροδεξιών παραστρατιωτικών οργανώσεων), αναγκάζοντας με τν κάννη του όπλου τους ανθρώπους να πάνε στον πόλεμο και δολοφονώντας αντιπολεμικούς ακτιβιστές. Όμως, με βάση την εμπειρία των εξεγέρσεων και των επαναστάσεων στην Ευρώπη το 1917-18 κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, ξέρουμε που μπορεί να οδηγήσει μια τέτοια πολιτική. Όταν οι άνθρωποι είναι οπλισμένοι και αναγκάζονται να πολεμήσουν παρά τη θέλησή τους, όταν είναι αγανακτισμένοι γιατί αντιμετωπίζουν τη δεινή οικονομική κατάσταση και ζητούν ειρήνη και ακόμη και αυτό αγνοείται, τότε οι προοπτικές των κυβερνήσεων και των ιδιωτικών καπιταλιστικών συμφερόντων, που κρίνονται υπεύθυνοι για το χάος δεν είναι πολύ φωτεινές.

Ο Ντμίτρι Κολιέσνικ είναι Ουκρανός δημοσιογράφος, αριστερός ακτιβιστής και εκδότης του περιοδικού web Liva.com («Η Αριστερά»). Το περιοδικό έχει μια σελίδα στην αγγλική γλώσσα όπου μεταφράζει και δημοσιεύει μερικά από τα αρχικά άρθρα της από την ουκρανική και ρωσική γλώσσα.

Ο αξιωματικός στρατολόγησης με το φύλλο επιστράτευσης στο χέρι κυνηγάει υποψήφιο στρατιώτη που έχει γίνει «λαγός»…. Το σχόλιο γράφει: «Ποτέ δεν θα το πάρουμε» [το φύλλο επιστράτευσης]. Στα ρωσικά αυτό μοιάζει ηχητικά με το «Δεν θα γίνουμε ποτέ αδέλφια», σύνθημα των Ουκρανών εθνικιστών προς τους Ρώσους και ρωσόφωνους Ουκρανούς.

το άρθρο μεταφράστηκε από τα αγγλικά από εδώ: http://www.counterpunch.org/2015/02/06/when-ukrainians-choose-not-to-die-in-a-war/