Το τέλος των φιλοδοξιών των Κούρδων του Ιράκ

Του Κώστα Ράπτη

Η “μάχη του Κιρκούκ” δεν κράτησε ούτε ένα 24ωρο. Και οι πυροβολισμοί που έπεσαν δεν ήσαν και πολλοί…

Ο κυβερνητικός στρατός του Ιράκ, συνεπικουρούμενος από σιιτικές πολιτοφυλακές, προωθήθηκε και έθεσε υπό τον έλεγχό του τη Δευτέρα την πόλη του Κιρκούκ, μετά από περιορισμένες συγκρούσεις που περισσότερο παραπέμπουν σε συμφωνημένη αναδίπλωση των Κούρδων “πεσμεργκά”.

Το Κιρκούκ αποτελεί το επίκεντρο της πετρελαιοπαραγωγής του βόρειου Ιράκ αλλά και την κατεξοχήν διαφιλονικούμενη περιοχή του, καθώς διεκδικείται από την κουρδική πλευρά ως ιστορική πρωτεύουσά της, κατοικείται ωστόσο κατά πλειοψηφία από Άραβες και Τουρκομάνους. Επί πολλά χρόνια, η επίλυση της διαφοράς αυτής παραπεμπόταν σε ένα δημοψήφισμα στο οποίο οι κάτοικοι του Κιρκούκ θα αποφάσιζαν εντέλει για το αν η περιοχή τους θα ενσωματωνόταν στο αυτόνομο ιρακινό Κουρδιστάν ή όχι.

Το 2014, όμως, η ανάδυση του “Ισλαμικού Κράτους” και η κατάλυση της κρατικής εξουσίας στο βόρειο Ιράκ έδωσε την ευκαιρία στους πεσμεργκά να καταλάβουν το Κιρκούκ επεκτείνοντας κατά πολύ τα εδάφη υπό τον de facto έλεγχο της αυτόνομης κουρδικής κυβέρνησης του Αρμπίλ.

Η τωρινή κατάρρευση του ψευδο-χαλιφάτου των τζιχαντιστών έθεσε επί τάπητος το ζήτημα της επιστροφής στα εσωτερικά σύνορα του 2014, όπως διεκδικεί η υπό τον Haider el-Abadi κυβέρνηση της Βαγδάτης. Η δε διενέργεια στις 25 Δεκεμβρίου (όχι μόνο στις αναγνωρισμένες ως αυτόνομες κουρδικές περιοχές αλλά στο σύνολο της ελεγχόμενης από τους πεσμεργκά έκτασης, συμπεριλαμβανομένου λ.χ. και του Κιρκούκ) δημοψηφίσματος με το ερώτημα της ανεξαρτητοποίησης, κορύφωσε τις εντάσεις.

Ωστόσο, η ανακατάληψη του Κιρκούκ από τις πιστές στη Βαγδάτη δυνάμεις συνιστά πλήγμα τόσο για τα σχέδια ανεξαρτητοποίησης του ιρακινού Κουρδιστάν όσο και για το κύρος του ηγέτη του Massoud Barzani.

Φαίνεται άλλωστε ότι καταλυτικό ρόλο στις τελευταίες εξελίξεις έπαιξε η φατρία του προσφάτως θανόντος πρώην προέδρου του Ιράκ και μεγάλου ανταγωνιστή του Barzani για την ηγεμονία στο κουρδικό στοιχείο, Jalal Talabani. Τόσο το Δημοκρατικό Κόμμα των Barzani, όσο και η Πατριωτική Ένωση Κουρδιστάν των Talabani, η οποία εδρεύει στη Σουλαϊμανίγια, ανταλλάσσουν το τελευταίο 24ωρο κατηγορίες για “προδοσία” και “παράδοση” του Κιρκούκ.

Δεν είναι χωρίς σημασία πάντως το γεγονός ότι στην περιοχή βρέθηκε πρόσφατα ο πολυσυζητημένος Ιρανός ταξίαρχος Qasem Soleimani, διοικητής της επίλεκτης “Δύναμης Quds” των Φρουρών της Επανάστασης, ο οποίος και τίμησε τη μνήμη του Talabani επισκεπτόμενος τον τάφο του στην Σουλαϊμανίγια. Η στρατιωτική πίεση που μπορεί να ασκήσει η Τεχεράνη στο καθεστώς Barzani, η εμπλοκή της (κυρίως μέσω της εκπαίδευσης των σιιτικών πολιτοφυλακών) στο πλευρό της κυβέρνησης el-Abadi και, ταυτοχρόνως, η απουσία των ΗΠΑ διαμορφώνουν τον συσχετισμό δύναμης στην περιοχή και δημιουργούν ένα παράδειγμα προς αποφυγή και για τους Κούρδους της Συρίας.

Σε αντίθεση με την ισραηλινή κυβέρνηση, η οποία δημοσίως και ενθέρμως ενθάρρυνε την ανεξαρτητοποίηση του Ιρακινού Κουρδιστάν (με αποτέλεσμα άλλοι ηγέτες της περιοχής να χαρακτηρίζουν δηκτικά την προοπτική της απόσχισης ως σχέδιο ενός “δεύτερου Ισραήλ”), οι ΗΠΑ υπερασπίστηκαν το status quo και τόνισαν, δια στόματος του υπουργού Άμυνας James Mattis, ότι δεν θα πρέπει να υπάρξουν περισπασμοί στον αγώνα κατά του Ισλαμικού Κράτους.

Ο Donald Trump δήλωσε χαρακτηριστικά: “Δεν θα συμπαραταχθούμε με κάποιο από τα μέρη, αν και δεν μας αρέσει το γεγονός ότι συγκρούονται. Έχουμε εδώ και πολλά χρόνια πολύ καλές σχέσεις με τους Κούρδους, όπως γνωρίζετε, και στεκόμαστε επίσης στο πλευρό του Ιράκ, παρότι δεν έπρεπε ποτέ να είχαμε πάει εκεί”. Από πλευράς Πενταγώνου, πάλι, έγινε γνωστό ότι στην περιοχή βρίσκονται Αμερικανοί στρατιωτικοί σύμβουλοι και στις δύο πλευρές και ζητούνται εγγυήσεις για την ασφάλειά τους.

Η Άγκυρα, από την πλευρά της, τάχθηκε υπέρ των προσπαθειών της Βαγδάτης να ανακαταλάβει το Κιρκούκ. Ωστόσο, οι εξελίξεις έκρυβαν μια δυσάρεστη για την Άγκυρα πτυχή, αφού η υποχώρηση των πεσμεργκά σήμανε ότι ο περιοχή του Σιντζάρ καταλήφθηκε από την πολιτοφυλακή της κοινότητας των Γεζίντι. Εγκαταλελειμμένοι από το Αρμπίλ το 2014, οι μη μουσουλμάνοι Γεζίντι βρέθηκαν στο έλεος των τζιχαντιστών μέχρι που έσπευσε σε βοήθειά τους το ΡΚΚ που καθοδήγησε και την οργάνωση της αυτοάμυνάς τους.