Αναδημοσιεύεται ένα πολύ ενδιαφέρον κείμενο που μας μεταφέρει στις ιστορικές αντιφάσεις της Κύπρου εστιάζοντας στη δεξιά παράταξη της οποίας εκπρόσωπος είναι ο πρόεδρος Ν. Αναστασιάδης. Μέσα στην ανάλυση δεν διαφαίνεται ο ρόλος του τουρκικού παράγοντα ο οποίος λειτουργεί με μια σχετική αυτονομία από το δυτικό μέτωπο όπως και της επίσημης “αριστεράς” του ΑΚΕΛ.
Ο Αναστασιάδης στη Μόσχα: Επιτέλους μια θετική κίνηση ή πως ένας ακόμα δεξιός πρόεδρος ανακαλύπτει ότι την πολιτική στους συνοριακούς χώρους την καθορίζει η γεωπολιτική και όχι οι προσωπικές προκαταλήψεις
Η επίσκεψη Αναστασιάδη στη Μόσχα έμοιαζε με μια καθυστερημένη κίνηση εν μέρει – αν γινόταν αυτή η επίσκεψη το 2013, αντί εκείνη η κωμική εκδρομή του Σαρρή, ίσως να υπήρχαν και άλλα δεδομένα. Αλλά η νέα κυβέρνηση, που αποδέχτηκε μυστικά το κούρεμα και βρέθηκε μετά μπροστά σε θύελλα αντιδράσεων, δεν μπορούσε τότε… Και τώρα, η κυβέρνηση αποδεχόταν και ελλιμενισμό ρωσικών πλοίων [προκαλώντας και τη βρετανική δυσφορία] αλλά και ζητούσε από την Μόσχα επανεμπλοκή στο κυπριακό φυσικό αέριο – τα ρωσικά συμφέροντα που αποσύρθηκαν εν μέρει λόγω των δημόσιων δηλώσεων, αν όχι απειλών του Α. Νεοφύτου το 2012, ότι το θέμα θα έφτανε στα δικαστήρια, γιατί η τότε κυβέρνηση χρησιμοποίησε κριτήρια εθνικής ασφάλειας για να εμπλέξει τους ρώσους..Υπήρχε, σε αυτό το πλαίσιο, ένα είδος αποκάλυψης στην παρουσία του κ. Αναστασιάδη στη Μόσχα – ο πρόεδρος που ξεκίνησε με διακηρύξεις για ένταξη στο ΝΑΤΟ, βρισκόταν στη Ρωσία σε μια περίοδο έντασης στις σχέσεις της Δύσης [όχι απλώς του ΝΑΤΟ] με τη Ρωσία, και όχι απλώς διαφωνούσε με τη Δύση, αλλά και αποκαλούσε “ανιδιοτελή” τον Πούτιν, τον οποίο η Δύση έχει στο στόχαστρο ως «κίνδυνο». Ήταν, όμως, μια επαναλαμβανόμενη κίνηση προέδρων ή ηγετών που έρχονται από την δεξιά-συντηρητική παράταξη, που πάει πίσω στη διακήρυξη της Φανερωμένης από τον Μακάριο το 1953 [«θα στραφούμε σε ανατολή και δύση»]. Αποκάλυπτε όμως και εσωτερικές διαφοροποιήσεις στη ίδια τη δεξιά.
Welcome to reality: τα επίπεδα συνείδησης της συντηρητικής παράταξης στην Κύπρο – από τον απλοϊκό φίλο-δυτισμό, που προμηθεύει προστασία στις ελίτ, μέχρι τη συνειδητοποίηση της πραγματικότητας της γεωπολιτικής των συνόρων
Ιστορικά, η συντηρητική παράταξη στην Κύπρο, και οι ηγεσίες της, ήθελαν να διασφαλίζουν την τοπική τους εξουσία με κάποιο εξωτερικό νομιμοποιητικό παράγοντα. Σε αυτό το πλαίσιο, ήταν κατά βάση δυτικό-φιλες, ακόμα και την περίοδο της αποικιοκρατίας. Μέχρι την δεκαετία του 1920 λ.χ. ήταν βασικά φιλοβρετανικές και οι αποχρώσεις των διαφορών τους με βάση τη στάση απέναντι στους βρετανούς, δεν αμφισβητούσαν ούτε την «ανωτερότητα» του βρετανικού πολιτισμού-αυτοκρατορίας, ούτε την ιδεολογία της έλληνα-βρετανικής φιλίας με βάση την οποία πρόσβλεπαν σε ένα είδος κράτους τοποτηρητή της «αυτοκρατορίας της λίρας». Αλλά ακόμα και μετά την εξέγερση του 1931 [που ήταν μια απρόβλεπτη έκρηξη για τον κυρίαρχο λόγο] η δεξιά ανέβασε μεν τις ρητορικές κορώνες, αλλά επί της ουσίας παρέμεινε σταθερά στο πλευρό των βρετανών στον ευρύτερο αγώνα-διαμάχη στο παγκόσμιο σύστημα. Και τοπικά, σαφώς, η συμμαχία δεξιάς και αποικιοκρατίας ήταν άτυπη, αλλά εμφανής – και στους διορισμούς στις αποικιακές πολιτικές δομές, και στις αντιπαραθέσεις με το αναδυόμενο κίνημα της αριστεράς. Οι αντιπαραθέσεις του 1948, όταν ο Χίτες περηφανεύονταν ότι προμήθευαν βοήθεια στις αρχές εναντίον των «κόκκινων απεργών», ήταν χαρακτηριστικές.
Το ρήγμα, σε αυτό το πλαίσιο, δημιουργήθηκε αρχικά στην εκκλησία με την άνοδο αρχιεπισκοπών, όπως του Λεοντίου και του Μακάριου ΙΙΙ, οι οποίοι υιοθέτησαν την αντί-αποικιακή στάση με συνέπεια – ακριβώς ίσως γιατί ήταν και μια γενιά που εξέφραζε και τον εκμοντερνισμό ως τοπική εμπειρία, αντί απλώς ως εισαγόμενη. Η δεξιά της αποικιοκρατίας, όπως ο Δέρβης, σαρώθηκε από αυτό το κλίμα, και μετά το 1960, οικοδομήθηκε μια άλλη από τον κύκλο γύρω από τον Μακάριο. Σε εκείνο το πλαίσιο, ο μετέπειτα ηγέτης της σημερινής δεξιάς, ο Γ. Κληρίδης, ήταν φίλο-δυτικός, αλλά ως δεξί χέρι του Μακαρίου καταλάβαινε τις πραγματικότητες της γεωπολιτικής. Αλλά ο Κληρίδης είχε υιοθετήσει επίσης και τον διχασμένο δημόσιο λόγο που επιβλήθηκε από την εξουσία μετά το 1960 – άλλα έλεγε δημόσια και άλλα πίστευε-προωθούσε παρασκηνιακά. Έτσι, στη βάση της η δεξιά συνέχισε να συντηρεί αυταπάτες, όπως το απλοϊκό σχήμα ότι, αν ο Μακάριος ήταν φίλο-δυτικός, δεν θα υπήρχαν προβλήματα. Ήταν μια υπεκφυγή και σε επίπεδο σοβαρότητας ανάλογης αξίας με το αστείο επιχείρημα της έλληνα-βρετανικής φίλιας, η οποία θα έκανε, υποτίθεται, δώρο την Κύπρο στην Ελλάδα. Το πρόβλημα της Δύσης με την Κύπρο ήταν διπλό και η ουσία του εστίαζε στο ότι δεν ήθελε τους ιθαγενείς να έχουν άποψη. Και για αυτό, άλλωστε, προκαλούσε και τη δυσφορία της λαϊκής δεξιάς που ήταν και ευρύτερα καχύποπτη απέναντι στον εκμοντερνισμό. Από την μια, η Δύση ένοιωθε ότι οι διεκδικήσεις των ιθαγενών [είτε σαν αντί-αποικιακές κινητοποιήσεις εναντίον των βρετανών, είτε σαν αναζητήσεις οικονομικών ή άλλων συμμαχιών της ανεξάρτητης δημοκρατίας με τον περίγυρό της] περιόριζαν τη δική τους επιρροή. Όταν τελειώνει μια περίοδος, όσοι είχαν εξουσία και την χάνουν, δεν είναι ευχάριστοι για να το πούμε ήπια. Αλλά ακόμα και μετά το τέλος της αποικιοκρατίας, η ύπαρξη δυο κοινοτήτων, των οποίων ο εθνικισμός ενθαρρυνόταν από την μια από την τοπική δεξιά [που ήταν ο σύμμαχος της Δύσης] αλλά και που προκαλούσε προβλήματα στις σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας, ήταν το μεγάλο και άλυτο πρόβλημα της Δύσης. Μια αντίφαση – για να πολεμήσει την αριστερά [την θέση και μερίδα της κοινωνίας που διεκδικούσε μια πιο ανεξάρτητη πολιτική], η Δύση στήριζε τις πιο συντηρητικές θέσεις εσωτερικά στην Κύπρο [όπως κάνει επιλεκτικά με τον ισλαμισμό στο μουσουλμανικό κόσμο] αλλά η λογικές συνέπειες αυτών των θέσεων ήταν η σύγκρουση των δυο κοινοτήτων. Και έτσι, ο εθνικισμός τον οποίο ήθελε αντικομμουνιστικό η Δύση, γινόταν μπούμερανγκ για τα ευρύτερα γεωπολιτικά της συμφέροντα.
Σε αυτό το πλαίσιο, η ωρίμανση της κυπριακή δεξιάς πολιτικής ηγεσίας συνεπαγόταν την αναγνώριση και του γεωγραφικού πλαισίου και του γεγονότος ότι η Κύπρος ως συνοριακός χώρος όφειλε να έχει ανοικτές πολλαπλές σχέσεις. Ο Μακάριος το διατύπωσε αρχικά το 1953 και μετά το 1964, το έκανε την βάση πάνω στην οποία οικοδομήθηκε η Κυπριακή Δημοκρατία απέναντι στις ξένες επεμβάσεις. Ο Κληρίδης ανέβηκε στην εξουσία, πουλώντας εθνικισμό έστω και αν ο ίδιος αντιμετώπιζε τον εθνικισμό με ειρωνεία. Σε μια μνημειώδη τηλεοπτική διαμάχη με το Δούντα υπήρξε και η ακόλουθη στιχομυθία
Κληρίδης: κ. Δούντα μην με διακόπτετε σας παρακαλώ..δεν είμαστε η ελληνική βουλή εδώ..
Δούντας: Ε βέβαια, εμείς δεν είμαστε αγγλοαναθρεμένοι.
Αλλά στην εξουσία ο Κληρίδης πουλούσε ενιαία αμυντικά δόγματα και παρέδωσε την παιδεία στην οπισθοδρόμηση της Κλαίρης Αγγελίδου. Όταν, όμως, αποφάσισε να κάνει μια κίνηση στο κυπριακό με τη στρατηγική του “ενεργού ηφαιστείου”, κατέφυγε στη Μόσχα για πύραυλους – όπως έκανε και ο Μακάριος το 1965.
Ο κ. Αναστασιάδης έρχεται από αυτό το ρευστό πλαίσιο της δεξιάς, σύμφωνα με το οποίο όσο πιο πολύ ανεβαίνεις την ιεραρχία, τόσο πιο «ρεαλιστής» γίνεσαι. Έτσι, στα αρχικά του στάδια, και λόγω καταγωγής από αστυνομικό αξιωματούχο που ήταν ύποπτος για σχέσεις με την ΕΟΚΑ β’, και ο οποίος ανέλαβε πόστο στο πραξικόπημα, φαινόταν να εκφράζει τον ελληνικό εθνικισμό. Οι αμίμητες [για τις οποίες απολογήθηκε πρόσφατα] παρεμβάσεις του στο θέμα του πανεπιστήμιου στις αρχές της δεκαετίας του 1990, ήταν εκφραστικές. Ακολούθως, καθώς ανέβαινε την ιεραρχία, χαμήλωσε του τόνους, και υιοθέτησε/φάνηκε να εστιάζει σε μια φιλοδυτική στάση – η οποία συνέπλευσε και με την στάση του υπέρ της λύσης το 2004, μια στιγμή, η οποία ήταν σημαντική. Από την μια, τον έκανε στόχο δαιμονοποίησης, αλλά από την άλλη του έδωσε την ευκαιρία να εμφανιστεί ως πολιτικός με ευρύτερο βεληνεκές. Όμως και εκείνη η περίοδος έκλεισε κάπου το 2010-11, όταν φάνηκε να εστιάζει μονομερώς στην προεκλογική εκστρατεία χρόνια πριν το 2013. Η νέα μεταμόρφωση του άφησε ίχνη αμφιβολίας για τις πραγματικές του θέσεις. Αλλά η θέση του για τη λύση μπορεί να είχε και βαθύτερες ρίζες στον τρόπο που μεγάλωσε σε μια δικοινοτική περιοχή της Λεμεσού.
Όμως, τη φιλοδυτική στάση δεν φάνηκε να την αμφισβητεί, μέχρι πρόσφατα.
Και ύστερα ήρθαν οι μέλισσες
Από το 2011, οι δυτικές «επιρροές» [που περιλαμβάνουν βεβαίως και την παρέμβαση των πρεσβειών, όπως καταγράφηκαν και στα wikileaks] στην Κύπρο, εξαπέλυσαν μια μεγάλη επίθεση ενάντια στην πολύπλευρη εξωτερική πολιτική της Κύπρου. Ο στόχος ήταν, βέβαια, η αριστερά και ο τότε πρόεδρος ο Δ. Χριστόφιας, αλλά ήταν τόσο έντονη που εστίασε και σε άτομα όπως ο Μ. Κυπριανού. Και εμφανώς, θα εστίαζε και στον Τάσσο, αν ήταν στην πολιτική. Το Μαρί συνδέθηκε έμμεσα ή άμεσα με την αδέσμευτη εξωτερική πολιτική – και ένας δικηγόρος της Τράπεζας Κύπρου, ο κ. Πολυβίου ένοιωθε άνετα να βγάζει και λόγο για την εξωτερική πολιτική σε μια διερεύνηση για μια έκρηξη σε στρατόπεδο. Και η ΕΔΕΚ και το ΔΗΚΟ σιωπούσαν. Εκείνη η επίθεση συνεχίστηκε με την μορφή των εσωτερικών πιέσεων να υπογραφεί μνημόνιο όσο πιο γρήγορα γίνεται [άρα με ότι όρους ήθελε η τρόικα], και σχεδόν να αποδεχθεί η κοινωνία, ότι η υποταγή ήταν η καλύτερη λύση που θα έπρεπε, έλεγαν μερικοί, να είχε υιοθετηθεί από πριν. Η τραπεζιτική και η οικονομική ελίτ πρόσβλεπαν, πια, στη δυτική επέμβαση ως ένα τρόπο να συγκαλύψουν από τον τοπικό πληθυσμό το πώς οι τράπεζες οδήγησαν στην κρίση, αλλά και το πώς θα φόρτωναν στην κοινωνία της ζημιά τους. Σε εκείνον τον αχταρμά, η κίνηση της αριστερής κυβέρνησης να εξασφαλίσει πολλαπλή προστασία για την έρευνα για το φυσικό αέριο, αλλά και για δάνειο προσπεράστηκε – ή ίσως να ήταν και ο στόχος να προσπεραστεί.
Έτσι, η νέα κυβέρνηση, με μια αθωότητα ιθαγενή που θύμιζε αρχές του 20ου αιώνα, διαφήμιζε τις φιλίες της με την Μέρκελ, παραβλέποντας τα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα που υπήρχαν, ποσώς από τις υποτιθέμενες «φιλίες». Ο κ. Αναστασιάδης δέχτηκε το κούρεμα, αν και είναι πολύ πιθανό ότι, όπως και στην εξωτερική πολιτική, δεν είχε καταλάβει τις συνέπειες. Ο Μ. Σαρρής [ίσως και ο Α. Νεοφύτου] ήξερε και κατανοούσε. Η έκρηξη της λαϊκής οργής, την οποία ο κ. Αναστασιάδης αποκάλεσε «επανάσταση» σε μια δήλωσή του, φαίνεται να τον σόκαρε – και μέχρι σήμερα να ζει στην σκιά εκείνης της έκρηξης. Αντίθετα, ο Αβέρωφ μεταλλάχτηκε αμέσως.
Στοιχεία ερμηνείας του «δρόμου» του Ν. Αναστασιάδη προς την κατανόηση των δυναμικών της γεωπολιτικής
Κάτω από αυτήν την αθωότητα-μη κατανόηση του κ. Αναστασιάδη υπάρχουν δυο διαστάσεις της πολιτικής του καριέρας, οι οποίες ενδεχομένως να είναι στοιχεία ερμηνείας του δικού του δρόμο στην κατανόηση ότι η μονομερής εξάρτηση από τη Δύση [ή ένα από τους μεγάλους πόλους γύρω από ένα συνοριακό χώρο όπως η Κύπρος] είναι επιζήμια και αδιέξοδη τελικά. Κανένας δεν θα μπορούσε να επιβάλει κουρέματα, στους Μακάριο, Τάσσο, Χριστόφια.
Το ένα σημαντικό χαρακτηριστικό του Αναστασιάδη είναι ένα είδος ενστίκτου πολιτικής επιβίωσης. Μετά από ένα μεγάλο διάστημα ακινησίας , όπου γύρω του φαίνεται να ανταγωνίζονται καπετανάτα που γελοιοποιούν κάθε έννοια προεκλογικών υποσχέσεων και δεσμεύσεων, κάνει μια αρχική κίνηση αποστασιοποίησης. Η στροφή στη Μόσχα είναι μια κίνηση προέδρου που αφήνει το κόμμα του, και τα καπετανάτα του, κάπως μετέωρα. Αυτονομείται εν μέρει δηλαδή. Είχε προηγηθεί τις προηγούμενες μέρες μια διορθωτική επέμβαση σε σχέση με την ελληνική κυβέρνηση μετά την γκάφα του Χάρη ότι «δεν καταλάβαινε τί ήθελε η Ελλάδα». Και στις δυο περιπτώσεις ο Αναστασιάδης, επικοινωνιακά ή και αυθόρμητα, διαφοροποιήθηκε από τις πολιτικές θέσεις του κόμματος – γιατί και ο νεοφιλελευθερισμός της νυν ηγετικής ομάδας, είναι περισσότερο μόδα του copy paste, όπως ήταν και η έλληνα-βρετανική φίλια, παρά κατανόηση των δεδομένων.
Υπάρχει όμως και μια άλλη διάσταση. Ο κ. Αναστασιάδης έχει σχέσεις με τη Ρωσία – το δικηγορικό του γραφείο, το οποίο είναι σαφώς ένα πολιτικό-οικονομικό γραφείο είχε σχέσεις με ρώσους που διακινούσαν κεφάλαια μέσω Κύπρου. Για αυτό άλλωστε προέκυψε και το τζετ που τον μετέφερε σε μια ευρωπαϊκή συνάντηση το 2013. Σε αυτό το πλαίσιο, η προσέγγιση του με τη Ρωσία γίνεται μέσα στο ρεαλιστικό πλαίσιο των οικονομικών συμφερόντων, όπως τα κατανοεί ένας δικηγόρος που εκπροσωπεί και ρωσικά συμφέροντα – αντί μόνο δυτικά.
Υπάρχει όμως και ένα βαθύτερο επίπεδο. Η άνοδος στην εξουσία του ΔΗΣΥ συνοδευόταν από μια ευφορία ότι θα είχαν άνεση αφού θα αναλάμβαναν τη διαχείριση του φυσικού αερίου που έκανε πραγματικότητα η αριστερά και ο Χριστόφιας. Όμως, σύντομα κατάλαβαν ότι η επιτυχία του 2011 δεν ήταν τυχαία – βασιζόταν σε μια εξωτερική πολιτική. Η απουσία της, με την αρχική στροφή στην Δύση, ευκόλυνε την Τουρκία σε δυο χρόνια να εμφανίζεται, πια, έτοιμη σχεδόν να κάνει, επίσης, εξόρυξη στην κυπριακή ΑΟΖ. Χωρίς το αριστερό και ιστορικά αναγκαίο πλαίσιο, της πολύπλευρης εξωτερικής πολιτικής, η Κύπρος μετατοπιζόταν σε αυτό που ορθά προσδιόρισε ο Τάσσος – μέσα στο ΝΑΤΟ η Κύπρος θα είναι στρατιώτης και η Τουρκία περιφερειακός διοικητής. Οι, επίσης, φρούδες ελπίδες για το Ισραήλ διαψεύστηκαν. Και έτσι, η πραγματικότητα έγινε αμείλικτη. Η Αίγυπτος με ένα πρόεδρο που θέλει να εμφανίζεται Νασερικός είναι ο πιο καλός σύμμαχος της Κύπρου στην περιοχή – όπως ήταν και την δεκαετία του 1950 και 60 κλπ. Η γεωπολιτική είναι αμείλικτη. Και έτσι, ο Πούτιν πήγε στην Αίγυπτο πριν λίγες βδομάδες, ο Αναστασιάδης πήγε στη Μόσχα και η Κύπρος με την Αίγυπτο προσπαθούν να συντονιστούν στα ενεργειακά. Και όσο προχωρεί η κατανόηση των δυναμικών της περιοχής, θα γίνει κατανοητό πόσο φτιαχτό ήταν το 2011. Πόσοι λ.χ. θα τολμούν στο μέλλον να τα έχουν με τον Άσσαντ, αντί αυτούς που ήθελαν να υπονομεύσουν τα κοσμικά καθεστώτα, βλέποντας την εμφάνιση του ΙΣΙΣ;
Η πραγματικότητα, ωστόσο, είναι ότι η κίνηση προς την Μόσχα εντάσσεται σε ένα νέο υπό διαμόρφωση πλαίσιο – η προσφορά της Μόσχας να μεταφέρει τον νότιο αγωγό μέσω Τουρκίας και Ελλάδας, μετατρέπει τη Ρωσία σε παράγοντα Λύσης. Η άδεια για ελλιμενισμό ρωσικών πλοίων μπορεί να είναι μια απλή πρώτη κίνηση – αλλά και μια κίνηση διασφάλισης εγγυήσεων σε μια λύση για τους ελληνοκύπριους.
Οι αντιδράσεις και η νέα πραγματικότητα της γεωπολιτικής στην ανατολική Μεσόγειο
Η αμηχανία της ηγετικής ομάδας του ΔΗΣΥ ήταν έκδηλη. Μάλιστα, ενώ ήταν ακόμα στη Μόσχα ο Αναστασιάδης, οι Αβέρωφ και Κασουλίδης ανακοίνωσαν ταξίδια στις ΗΠΑ. Βέβαια, η πιο εμφαντική δήλωση ήταν από την Βρετανία. Ο Αναστασιάδης από τον Λένινγκραντ/Πετρούπολη επέμενε ότι δεν θα υποχωρήσει.
Η πραγματικότητα, ωστόσο, είναι ότι η κίνηση προς την Μόσχα εντάσσεται σε ένα νέο υπό διαμόρφωση πλαίσιο – η προσφορά της Μόσχας να μεταφέρει τον νότιο αγωγό μέσω Τουρκίας και Ελλάδας, μετατρέπει την Ρωσία σε παράγοντα Λύσης. Η άδεια για ελλιμενισμό ρωσικών πλοίων μπορεί να είναι μια απλή πρώτη κίνηση – αλλά και μια κίνηση διασφάλισης εγγυήσεων σε μια λύση για τους ελληνοκύπριους.
Η Μόσχα είναι εδώ – στην ανατολική Μεσόγειο και φαίνεται, να ποντάρει στους παίκτες που κερδίζουν σε αυτή, τουλάχιστον, τη συγκυρία. Ίσως, λοιπόν, και η κίνηση Αναστασιάδη να είναι και η πιο ενδιαφέρουσα της καριέρας του μέχρι τώρα.
Αλλά αυτό θα φανεί.
Πρόσφατα σχόλια