Ολα ξεκίνησαν με ένα σύνθημα που έγραψαν παιδιά σε έναν τοίχο στην πόλη Νταράα τον Μάρτη του 2011: «Γιατρέ, έρχεται η σειρά σου». Ο «γιατρός» ήταν ο οφθαλμίατρος Μπασάρ αλ Ασαντ, που έγινε πρόεδρος της Συρίας το 2000, μετά τον θάνατο του πατέρα του, Χάφεζ αλ Ασαντ.

Το 2011, η οικογένεια Ασαντ μετρούσε 40 χρόνια εξουσίας, όμως ο άνεμος της αλλαγής που έφερνε η «αραβική άνοιξη» είχε ήδη φτάσει μετά την Τυνησία, την Αίγυπτο και τη Λιβύη και στη Συρία. Τα παιδιά της Νταράα συνελήφθησαν από την αστυνομία και ξέσπασαν οι πρώτες διαδηλώσεις. Σύντομα επεκτάθηκαν και στην υπόλοιπη χώρα, με την αστυνομία να αντιμετωπίζει αρχικά το πλήθος με βία και στη συνέχεια με πραγματικά πυρά. Το πλήθος των διαδηλωτών ήταν αρχικά ετερόκλητο, μια εξέγερση ειρηνικών διαδηλωτών που ζητούσαν ψωμί και ελευθερία.

2 Οκτωβρίου 2012. Σαίφ αλ Νταουάλα, Χαλέπι. | AP Photo/ Manu Brabo, File

Τα τελευταία χρόνια της διακυβέρνησης του Μπασάρ αλ Ασαντ είχαν εφαρμοστεί νεοφιλελεύθερες οικονομικές μεταρρυθμίσεις που μαζί με την ξηρασία είχαν επιδεινώσει πολύ το βιοτικό επίπεδο των Σύρων. Ειδικά οι σουνίτες, που αποτελούσαν την πλειοψηφία του πληθυσμού, ένιωθαν όλο και περισσότερο τις επιπτώσεις της κρίσης, σε αντιδιαστολή με τον πυρήνα του καθεστώτος που στηριζόταν σε μια συμμαχία των μειονοτήτων (αλαουίτες, χριστιανοί, δρούζοι) με τη μεσαία τάξη των σουνιτών εμπόρων. Ομως, πολύ σύντομα, η λαϊκή εξέγερση μετατράπηκε σε εμφύλιο πόλεμο, με τα θρησκευτικά χαρακτηριστικά να κερδίζουν συνεχώς έδαφος.

Μετά τον βομβαρδισμό στο Deir al-Asafir, κοντά στην Δαμασκό | REUTERS/Amer Almohibany

Σε αυτή την εξέλιξη συνέβαλαν καθοριστικά οι ξένες δυνάμεις που άρχισαν να εμπλέκονται όλο και περισσότερο στην ένοπλη αντιπαράθεση, για να καταλήξει ο συριακός εμφύλιος σε έναν πόλεμο διά αντιπροσώπων. Η γεωπολιτική αποδείχτηκε αδυσώπητη και τα ξένα συμφέροντα προσπάθησαν να ξαναμοιράσουν με βία την τράπουλα στη Μέση Ανατολή, στην καρδιά της οποίας βρίσκεται η Συρία. Οι μεγάλοι παίκτες είχαν πλήρη επίγνωση ότι η έκβαση του πολέμου στη Συρία θα καθόριζε τις ισορροπίες στην ευρύτερη περιοχή.

Σύντομα διαμορφώθηκαν δύο στρατόπεδα. Από τη μια μεριά, η κυβέρνηση της Δαμασκού, που στηρίχτηκε στο Ιράν, τη σιιτική οργάνωση Χεζμπολάχ του Λιβάνου, τη Ρωσία και σε λιγότερο βαθμό, μόνο πολιτικά, στην Κίνα και από την άλλη πλευρά, συντάχθηκαν οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Τουρκία, η Σαουδική Αραβία, το Κατάρ, τα Εμιράτα, οι Γάλλοι και οι Βρετανοί. Η αντιπολίτευση, ένοπλη και πολιτική, υιοθετήθηκε από την Αγκυρα, στηρίχθηκε πολιτικά από τη Δύση και εξοπλίστηκε από τις σουνιτικές μοναρχίες που σκόρπισαν δισεκατομμύρια πετροδολάρια για να ανατρέψουν με τη βία τον αλαουίτη Ασαντ, τον σύμμαχο της Τεχεράνης. Όλοι τότε είχαν προδιαγράψει το σύντομο τέλος του, όμως σε λιγότερο από δύο χρόνια κατάλαβαν πως ο Ασαντ είχε σταθεροποιήσει το μέτωπο και πως δεν υπάρχει στρατιωτική λύση στο Συριακό.

Στο μεταξύ, τα εξτρεμιστικά στοιχεία των σουνιτών άρχισαν να κερδίζουν έδαφος και υποστήριξη, με την Τουρκία και το Κατάρ να ρίχνουν το βάρος τους υπέρ της τρομοκρατικής οργάνωσης Αλ Νούσρα (θυγατρική της Αλ Κάιντα) και του ακόμη πιο βίαιου «Ισλαμικού κράτους». Αφού δεν μπορούσε η ένοπλη αντιπολίτευση να νικήσει τον στρατό του Ασαντ και να καταλάβει το όλον της Συρίας, ο στόχος έπρεπε να αναπροσαρμοστεί.

Η Αγκυρα προώθησε μέσω του «Ισλαμικού κράτους» τη δημιουργία ενός «σουνιστάν» που θα ένωνε τη Βορειοανατολική Συρία και το Δυτικό Ιράκ, όπου κυριαρχούσαν πληθυσμιακά οι σουνίτες. Ενα κράτος «σφήνα» μεταξύ της σιιτικής Βαγδάτης και της μη σουνιτικής Δαμασκού, που θα ήταν κάτω από τον έλεγχο της Τουρκίας και του Κατάρ, ένα μόρφωμα που θα απέτρεπε τη δημιουργία κουρδικού κράτους και που θα παγίωνε τη διάσπαση τόσο του Ιράκ όσο και της Συρίας.
Η αυτονόμηση

Οταν το τέρας αυτονομήθηκε και άρχισε τις σφαγές των χριστιανών, των (σουνιτών) Κούρδων, των μειονοτήτων και των δυτικών ομήρων, όταν οι τρομοκράτες του «Ισλαμικού κράτους» έγιναν μαγνήτης για τους τζιχαντιστές του κόσμου όλου, όταν άρχισαν να απειλούν τα στρατηγικά συμφέροντα της Δύσης και να απειλούν να μεταφέρουν το μίσος στην ίδια την Ευρώπη και την Αμερική, όταν οι εξτρεμιστές σουνίτες άρχισαν να γίνονται απειλή για την ίδια τη Σαουδική Αραβία, την Ιορδανία, το Κουβέιτ και τα Εμιράτα, τότε η Ουάσινγκτον άλλαξε ρότα και στρατηγική. Βοηθούσης της προσέγγισης με το Ιράν για το πυρηνικό του πρόγραμμα και τον σταθεροποιητικό ρόλο της Τεχεράνης στη διατήρηση της εδαφικής ακεραιότητας του Ιράκ, οι Αμερικανοί συμμάχησαν με τους Κούρδους και κήρυξαν τον πόλεμο στο «Ισλαμικό κράτος».

Πέρασαν τέσσερα χρόνια από τότε που κάποια παιδιά έγραψαν ένα σύνθημα στον τοίχο με μπογιά. Στο μεσοδιάστημα, σκοτώθηκαν πάνω από 210.000 άνθρωποι, τέσσερα εκατομμύρια Σύροι έγιναν πρόσφυγες, η χώρα μετατράπηκε σε ερείπια και η ειρήνη δεν φαίνεται στον ορίζοντα.
Προώθηση Σύρων στη Β. Ευρώπη ζητά ο ΟΗΕ

AP Photo/Petros Giannakouris, File

Ενα ριζοσπαστικό, πιλοτικό πρόγραμμα για την «ελεγχόμενη επανατοποθέτηση» χιλιάδων Σύρων προσφύγων από την Ιταλία και την Ελλάδα προς τη βόρεια Ευρώπη εισηγείται στους αρμόδιους Ευρωπαίους αξιωματούχους η Υπατη Αρμοστεία για τους Πρόσφυγες του ΟΗΕ, η UNHCR. Σύμφωνα μάλιστα με χθεσινές αναφορές σε ευρωπαϊκά ΜΜΕ, η UNHCR φέρεται να ζητά «επείγουσες» αλλαγές στη συνθήκη του «Δουβλίνου ΙΙ», καθώς -όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η «Guardian»- οι χώρες του ευρω-Νότου δεν αντέχουν άλλο την υπερ-συσσώρευση των απελπισμένων Σύρων προσφύγων, μετά από τέσσερα χρόνια εμφύλιας σύρραξης.

Οπως αναφέρει ο ΟΗΕ, και αποδεικνύεται από τα πρόσφατα στοιχεία της Frontex για το 2014, ο αριθμός Σύρων προσφύγων που φτάνουν στη Νότια Ευρώπη αυξάνεται διαρκώς. Περισσότεροι από 42.000 Σύροι αποβιβάστηκαν στην Ιταλία μόνο το 2014. Σύμφωνα με τους κανονισμούς της Ε.Ε. θα έπρεπε όλοι τους να αιτηθούν άσυλο εκεί. Αλλά οι περισσότεροι δεν το κάνουν. Σύμφωνα με τον Βενσάν Κοστέλ, «το ερώτημα για αυτούς τους ανθρώπους δεν είναι αν θα μετακινηθούν προς τον Βορρά. Το ερώτημα είναι αν αυτό θα το κάνουν νόμιμα ή παράνομα. Είναι λοιπόν στο χέρι των ευρωπαϊκών αρχών να μη σπρώξουν αυτά τα άτομα στην παρανομία»…

Γι’ αυτό η Αρμοστεία έχει προσεγγίσει μεταξύ άλλων την επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της Ε.Ε., Φεντερίκα Μογκερίνι, και τον επίτροπο για τη μετανάστευση Δημήτρη Αβραμόπουλο προκειμένου να στηρίξουν τις προτεινόμενες ριζοσπαστικές αλλαγές στη μέχρι τώρα μεταναστευτική πολιτική της Ευρώπης. Ως γνωστόν, το «Δουβλίνο ΙΙ» απαιτεί να απευθύνονται οι αιτούντες άσυλο μόνο στη χώρα εισόδου. O διευθυντής του UNHCR, Βενσάν Κοστέλ, δήλωσε στην «Guardian» ότι η εξεύρεση νέων προσεγγίσεων στο υπάρχον πλαίσιο του Δουβλίνου «επείγει», προτού οι αφίξεις με πλοιάρια ξαναρχίσουν μαζικά τον Απρίλιο. «Τα κράτη της Ε.Ε. δεν έχουν πάρει όλα τα μαθήματα που θα έπρεπε από την προηγούμενη χρονιά», πρόσθεσε. Σημείωσε επίσης ότι περισσότερα από τα δύο τρίτα όλων όσοι αποβιβάστηκαν στην Ιταλία έχουν μετακινηθεί από εκεί χωρίς λήψη αποτυπωμάτων και χωρίς ταυτοποίηση. Από τους πρόσφυγες που επιβιώνουν στο ταξίδι στη Μεσόγειο -3.000 πέθαναν μόνο πέρυσι– οι περισσότεροι καταλήγουν στην Ιταλία και την Ελλάδα.

Η προτεινόμενη επανατοποθέτηση, που θα διαρκέσει ένα χρόνο, θα επικεντρωθεί σε Σύρους που έχουν αναγνωριστεί ως πρόσφυγες σε Ιταλία και Ελλάδα. Προκειμένου να επιτευχθεί αυτό, θα πρέπει να δεσμευτούν οι χώρες προορισμού. Ωστόσο, κάθε προηγούμενη προσπάθεια να μεταρρυθμιστεί ο κανονισμός του Δουβλίνου έχει προσκρούσει σε σφοδρή αντίδραση από τις χώρες του Bορρά, που προφανώς βολεύονται με τη μετατροπή του Νότου σε «κυματοθραύστη» της προσφυγιάς, και εν τέλει σε «χωματερή» απελπισμένων, ξεριζωμένων από τον πόλεμο ανθρώπων…

Γιώργος Τσιάρας από την Εφημερίδα των συντακτών