Τα κινήματα στην Κύπρο: κριτική αλλά και φάρος ελπίδας

Στην Κύπρο, όσο και αν τα συστημικά ΜΜΕ και η πολιτική ελίτ που εκπροσωπούν μας αντιμετωπίζουν ως έναν λαό αποχαυνωμένο, άβουλο και υποτακτικό, η πραγματικότητα τους διαψεύδει. Τα τελευταία δύο χρόνια, μια σειρά από μικρές και μεγαλύτερες πρωτοβουλίες και κινήματα έκαναν την εμφάνιση τους ή ενίσχυσαν την δραστηριοποίησή τους στο νησί μας. Πέραν του αν συμφωνούμε ή διαφωνούμε με το σύνολο των αιτημάτων τους, τον τρόπο οργάνωσής τους και τον χαρακτήρα τους, τα κινήματα αυτά δημιουργήθηκαν από ανθρώπους που δεν προτίμησαν τα καρναβάλια του 2013, δεν βολεύτηκαν στον καναπέ τους αλλά κατάλαβαν ότι μόνο μέσα από την συλλογική δράση και την ενεργοποίηση των ίδιων, μπορούν οι εργαζόμενοι και τα χαμηλά στρώματα να διεκδικήσουν τα δίκαια αιτήματά τους και την αξιοπρέπειά τους.

Με τον όρο ‘κίνημα’ αναφερόμαστε σε όλες τις μορφές κοινωνικής αυτοοργάνωσης και διαμεσολάβησης κάθε τύπου (από συντεχνίες εργαζομένων και πρωτοβουλίες μέχρι λαϊκές συνελεύσεις, επιτροπές και μέτωπα) που λειτουργούν με διαδικασίες άμεσης δημοκρατίας ή εκπροσώπησης.

Μια χαρακτηριστική περίπτωση είναι το κίνημα ενάντια στις εκποιήσεις που δημιουργήθηκε το Φεβρουάριο του 2014 με στόχο την ανατροπή των πολιτικών που οδηγούν σε εκποιήσεις της πρώτης κατοικίας και της επαγγελματικής στέγης. Αρκετός κόσμος ενεργοποιήθηκε στη βάση του κινήματος αυτού για να προσφέρει τις υπηρεσίες και την αλληλεγγύη του, όπως επίσης και μπροστά στον φόβο ότι χάνει το σπίτι του.

Η Κίνηση Πολιτών Ενάντια στις Ιδιωτικοποιήσεις συστάθηκε το Μάρτιο του 2013 προκειμένου να οργανώσει την αντίσταση ενάντια στις ιδιωτικοποιήσεις αφού ο πλούτος (φυσικός, υποδομές, ημικρατικοί φορείς κ.α) της Κύπρου είναι αδιαπραγμάτευτη δημόσια περιουσία και ανήκει σε όλους εμάς.

Το αντιφασιστικό κίνημα τα τελευταία χρόνια ενέτεινε τις προσπάθειες και τις δράσεις του μπροστά στη εμφάνιση κρουσμάτων ρατσιστικής βίας, ξενοφοβίας και φασιστικής απειλής στο νησί. Μια από τις σημαντικότερες στιγμές του ήταν το μπλόκο που οργάνωσαν εκατοντάδες αντιφασίστες και αντιφασίστριες ενάντια στην πορεία μίσους των ΕΛΑΜιτών στο κέντρο της Λευκωσίας πριν από δύο περίπου χρόνια.

Φυσικά, δε θα μπορούσαμε να μην αναφερθούμε στις πρωτοβουλίες -πολλές στον αριθμό- με κοινωνικό και περιβαλλοντικό χαρακτήρα. Με την επιβολή των μνημονίων, κυβερνώντες, εκκλησιαστικό, ξένο και ντόπιο κεφάλαιο θέλησαν να διαλύσουν στο όνομα της «ανάπτυξης» τους όποιους τελευταίους χώρους αναπνοής έμειναν. Μέσα από τις κινητοποιήσεις τους, οι περιβαλλοντικές πρωτοβουλίες απέτρεψαν μια σειρά από εκποιήσεις παραθαλάσσιων τοποθεσιών, τη διάλυση του χαρακτήρα του κέντρου των πόλεων, ιδιωτικοποιήσεις λιμνών κλπ και υπερασπίστηκαν το δημόσιο χαρακτήρα τους.

Αφήσαμε για το τέλος μια ιδιόμορφη περίπτωση «κινήματος», τον ΣΥ.Μ.Ε.Α. (Συνασπισμός Μικρών Επιχειρήσεων και Αυτοεργοδοτούμενων). Ο ΣΥ.Μ.Ε.Α. εκπροσωπεί τα μικρομεσαία στρώματα που στη δίνη της καπιταλιστικής – τραπεζικής κρίσης δέχτηκαν καίριο πλήγμα και πολλές από τις ήδη υπερχρεωμένες επιχειρήσεις τους έκλεισαν ή είναι στα όρια χρεοκοπίας. Δεν πρέπει, όμως, να ξεχνάμε ότι και ένας μεγάλος αριθμός από αυτούς ήταν οι ίδιοι τα «μικρά αφεντικά» στην περίοδο της οικονομικής ευμάρειας (φούσκας) και φυσικά συμπεριφέρθηκαν με ανάλογο τρόπο στους εργαζομένους τους στο άκουσμα και μόνο της κρίσης. Ένα ακόμα χαρακτηριστικό του ΣΥ.Μ.Ε.Α. είναι ότι απορροφήθηκε σχεδόν εξολοκλήρου από το πολιτικό μόρφωμα του Λιλλίκα (Κίνηση Πολιτών).

Είναι εμφανής η απουσία ενός εργατικού κινήματος. Ενώ τα τελευταία χρόνια έχουν τσακιστεί και λεηλατηθεί μια σειρά από εργασιακά δικαιώματα, μισθοί και κατακτήσεις, εντούτοις δεν ξέσπασε ένα εργατικό μαχητικό κίνημα και γι’ αυτό φέρουν τεράστιο μερίδιο ευθύνης οι ηγεσίες των συντεχνιών όλων των αποχρώσεων.

Δυστυχώς πολλά από τα κινήματα, για μια σειρά από λόγους που μας αφορούν όλους (πολιτική απειρία, σεχταρισμός, υποχωρητικότητα, ρεφορμιστικές ηγεσίες, προσωποκεντρικός χαρακτήρας), έχασαν την αρχική τους στόχευση και δυναμική, με αποτέλεσμα ένα μεγάλο κομμάτι του κόσμου να αποχωρήσει ή/και σε κάποιες περιπτώσεις να υπάρξουν διασπάσεις. Αυτές οι αδυναμίες όμως δεν μειώνουν τις προσπάθειες και τα αντανακλαστικά της κυπριακής κοινωνίας που ψάχνει να βρει τον βηματισμό της και να αντισταθεί μέσα από την κινηματική δράση.

Τέτοια κινήματα, από την φύση τους και λόγω των συνθηκών μέσα στις οποίες αναπτύσσονται, είναι απόλυτα φυσιολογικό αλλά και σημαντικό να εκπροσωπούν τις πλατιές μάζες των λαϊκών στρωμάτων, να φιλοξενούν δηλαδή στις τάξεις τους ανθρώπους από όλο το φάσμα των προοδευτικών πολιτικοποιήσεων και τους διάφορους βαθμούς πολιτικής συνείδησης. Στις σημερινές συνθήκες κατακερματισμού, μόνο μέσα από την μαζικότητα τους μπορούν να γίνουν χώροι ουσιαστικής πολιτικής ζύμωσης, μοχλοί πίεσης και αντίστασης.

Ταυτόχρονα, οι γέφυρες και οι συνδέσεις μεταξύ των κινημάτων είναι απαραίτητο να επιδιώκονται και να σφυρηλατούνται συστηματικά. Ο λόγος είναι το ότι τα διάφορα αιτήματα που προβάλλουν είτε είναι εργατικά, είτε στοχεύουν στα περιβαλλοντικά ζητήματα, είτε σε άλλα κοινωνικά θέματα, προέρχονται από κοινό παρανομαστή και βρίσκουν απέναντί τους έναν κοινό εχθρό, την καπιταλιστική εκμετάλλευση και τους μηχανισμούς καταστολής και προπαγάνδας.

Η τακτική του να αναδεικνύεται συστηματικά ο κοινός αυτός παρανομαστής μεταξύ των κινημάτων μπορεί να βοηθήσει στη δημιουργία ενός μαζικού διεκδικητικού κοινωνικού ρεύματος που θα απαιτήσει όχι μόνο την εκπλήρωση των δίκαιων αιτημάτων του αλλά και τη συνολική ανατροπή των μνημονίων και, κατ’ επέκταση, τον κοινωνικό μετασχηματισμό για ένα σύστημα που θα υπηρετεί τις ανάγκες του κόσμου της δουλειάς, του πραγματικού παραγωγού του πλούτου. Η προοπτική αυτή είναι που υποχρεώνει όλους εμάς – άτομα, συλλογικότητες, οργανώσεις, πολιτικά ρεύματα – να ενεργοποιηθούμε προς αυτήν την κατεύθυνση.