Ποιούς ευνόησε η οικονομική ανάπτυξη στην Τουρκία του ΑΚΡ;

Όπως φαίνεται στον πιο κάτω πίνακα, τα τελευταία χρόνια καταγράφεται μια μεγάλη αλλαγή που αφορά στον πλούτο που κατέχει το 1% της Τουρκίας σε σχέση με το υπόλοιπο 99% του πληθυσμού. Με βάση τα στοιχεία το 2002, χρονιά που για πρώτη φορά ανέλαβε τη διακυβέρνηση το ΑΚΡ, το πλουσιότερο 1% της Τουρκίας κατείχε το 39.4% του πλούτου της χώρας, ενώ το υπόλοιπο 99% μοιραζόταν το 60.6% του συνολικού πλούτου. Όμως η προαναφερθείσα ισορροπία αλλάζει στα διακά προς όφελος του 1% του πληθυσμού της χώρας κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του ΑΚΡ. Συγκεκριμένα το 2012 για πρώτη φορά περισσότερο από 50% του πλούτου μεταφέρθηκε στο 1% του πληθυσμού και το 2014 το πλουσιότερο 1% της Τουρκίας κατέχει το 54.3% του συνολικού πλούτου, αφήνοντας το υπόλοιπο 45.7% στο 99% της κοινωνίας.

Οι έρευνες της Credit Suisse για το θέμα της ανισότητας στο διαμοιρασμό του πλούτου συγκεντρώνονται ετησίως στις εκθέσεις Global Wealth Data Book και είναι ιδιαίτερα διαφωτιστικές. Οι μελέτες αυτές εξετάζουν την περίοδο από το 2000 και μετά και ερευνούν την εξέλιξη του μερίσματος κάθε κράτους στον παγκόσμιο πλούτο, αλλά και το μέρισμα εθνικού πλούτου που κατέχει το πλουσιότερο 1% έως 10% του πληθυσμού σε κάθε χώρα. Η Credit Suisse υπολογίζει τα προαναφερθέντα ποσοστά συνυπολογίζοντας την κινητή και ακίνητη περιουσία αυτής της μερίδας του πληθυσμού και αφαιρώντας τα δάνεια.

Σύμφωνα λοιπόν με τα στοιχεία της Credit Suisse για το 2014, το 75.3% του ενήλικου πληθυσμού της Τουρκίας έχει κατά κεφαλή περιουσία που δεν υπερβαίνει τα 10.000 δολάρια. Το ποσό αυτό δεν έχει καμιά σχέση με το κατά κεφαλήν εισόδημα, αλλά περιγράφει την αξία του συνόλου της περιουσίας που απέκτησε ένα άτομο κατά τη διάρκεια της ζωής του. Συνεπώς είναι ξεκάθαρο ότι σχεδόν τα ¾ του πληθυσμού της Τουρκίας έχουν συνολική περιουσία που δεν ξεπερνά τα 10.000 δολάρια.

Η ανισότητα στην κατανομή του πλούτου της Τουρκίας φαίνεται από τα εξής στοιχεία της έκθεσης για το 2014:

Το 75.3% των ενήλικων έχουν περιουσία κάτω από 10.000 δολάρια.

Το 22.8% διαθέτει περιουσία μεταξύ 10.000-100.000 δολαρίων.

Το 1.8% διαθέτει περιουσία αξίας μεταξύ 100.000-1.000.000 δολαρίων.

Το 0.2% έχει περιουσία πάνω από 1.000.000 δολάρια.

Η σημερινή κατάσταση της οικονομίας στην Τουρκία

Ο ρυθμός ανάπτυξης της τουρκικής οικονομίας για το 2014 ανακοινώθηκε στο 2.9%. Αυτό το ποσοστό είναι κάτω από το στόχο του 4% που τέθηκε στις αρχές του 2014, αλλά και κάτω από το στόχο του 3.3% που τέθηκε από το μεσοπρόθεσμο οικονομικό πρόγραμμα της κυβέρνησης. Οι μειωμένοι ρυθμοί ανάπτυξης της οικονομίας το 2014 έρχονται να προστεθούν στο 2.1% του 2012 και το 4% του 2013%. Αυτά τα τρία χρόνια η Τουρκία κινήθηκε σε ρυθμούς ανάπτυξης θετικούς, αλλά κάτω από το μέσο όρο του 5% που καταγράφεται στην ιστορία του σύγχρονου τουρκικού κράτους (δηλ. από το 1923). Για το 2015 το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα της κυβέρνησης έθεσε στόχο το 4%, ενώ το ΔΝΤ το 3%. Τα πρώτα στοιχεία του 2015 δείχνουν ότι ίσως και πάλι οι ρυθμοί ανάπτυξης να κινηθούν σε χαμηλότερα επίπεδα. Η μείωση στην παραγωγή στη μεταποιητική βιομηχανία, καθώς και η ξεκάθαρη μείωση στην εσωτερική κατανάλωση σε συνδυασμό με τη σταθερή μείωση των εξαγωγών, είναι παράγοντες που δείχνουν πιθανή νέα οικονομική αστάθεια στη χώρα.

Το κατά κεφαλήν εισόδημα της Τουρκίας εξαιτίας τόσο των χαμηλών ρυθμών ανάπτυξης, όσο και της υποτίμησης της τουρκικής λίρας έναντι του δολαρίου τα τελευταία χρόνια, δεν έχει αυξηθεί πολύ πάνω από τα επίπεδα του 2008, τα οποία σε γενικές γραμμές διατηρούνται μέχρι και σήμερα. Όπως φαίνεται και από τον πιο πάνω πίνακα το 2014, το κατά κεφαλήν εισόδημα ήταν 10.404 δολάρια. Αυτό το ποσό είναι κάτω από το στόχο που προβλέφθηκε στο μεσοπρόθεσμο οικονομικό πρόγραμμα της κυβέρνησης (10.527 δολ.), κάτω από το ποσό του 2013 (που ήταν 10.822), αλλά και κάτω από το κατά κεφαλήν εισόδημα του 2008, το οποίο ήταν 10.483. Συνεπώς σε αυτό το θέμα, η οικονομία της χώρας πισωγύρισε στα επίπεδα του 2008. Σύμφωνα με πολλούς ειδικούς, εάν και το 2015 συνεχιστούν τα ίδια φαινόμενα όπως η υποτίμηση της τουρκικής λίρας και οι χαμηλοί ρυθμοί ανάπτυξης (το δεύτερο θεωρείται σχεδόν σίγουρο), τότε η Τουρκία αντιμετωπίζει τον κίνδυνο περεταίρω συρρίκνωσης του κατά κεφαλήν εισοδήματος.

Όπως φαίνεται και στον πιο κάτω πίνακα, το εθνικό εισόδημα της Τουρκίας από το 1987 μέχρι και το 2014 κινείται μεταξύ του 1.3% και 1.42% του παγκόσμιου εθνικού εισοδήματος. Το 1.42% είναι το υψηλότερο ποσοστό μερίσματος της Τουρκίας από την παγκόσμια οικονομία με όρους εθνικού εισοδήματος. Το ποσοστό αυτό καταγράφηκε το 1998, το 2011 και το 2013. Σύμφωνα με πολλούς οικονομολόγους, αυτά τα ποσοστά δείχνουν ένα κράτος με οικονομική ισχύ στο μέσο όρο της παγκόσμιας κατάστασης.

Με βάση τα πιο πάνω στοιχεία, φαίνεται ότι τα προβλήματα που θα συνεχίσει να αντιμετωπίζει η τουρκική οικονομία στο άμεσο μέλλον είναι η έλλειψη αναπτυξιακού σχεδιασμού σε τομείς πέραν του τουρισμού, των συγκοινωνιών και του κατασκευαστικού τομέα, αλλά και η συνέχιση της μείωσης του κατά κεφαλήν εισοδήματος σε επίπεδα κάτω από εκείνα του 2008. Στο σημείο αυτό η Τουρκία αντιμετωπίζει το ρίσκο εγκλωβισμού στην «παγίδα των 10 χιλιάδων δολαρίων» κατά κεφαλήν εισοδήματος, πέραν από το οποίο δεν μπορεί να κάνει το μεγάλο άλμα. Θα πρέπει παράλληλα να σημειωθεί ότι εάν συνεχιστούν οι χαμηλοί ρυθμοί ανάπτυξης και το 2015, τότε η Τουρκία θα έχει ακόμα χειρότερη θέση ανάμεσα σε άλλες αναπτυσσόμενες οικονομίες με τις οποίες τα τελευταία χρόνια είχε συγκριθεί ευνοϊκά.

Πηγή: Research Institute on Turkey

Νίκος Μούδουρος