Αναδημοσιεύουμε μια πολύ ενδιαφέρουσα ανάλυση για την κατάσταση στο Μαυροβούνιο. Χαιρόμαστε που στην φθήνια των ημερών κάποιοι άνθρωποι μας προσφέρουν αυτή τη σημαντική ενημέρωση.
——————————————-
Η μικρή κοινωνία του Μαυροβουνίου τις τελευταίες μέρες, από τις 20/10/2015 συγκεκριμένα, βιώνει τη μικρή της πολική άνοιξη. Όπως κάθε άνοιξη τέτοιου τύπου, γρήγορα θα τελειώσει.
Οι λόγοι των πορειών, κυρίως για το Μαυροβούνιο, είναι εύκολο να νοηθούν. Μια καπιταλιστική μικρή κοινωνία, με τον χαμηλότερο ανταγωνισμό στα Βαλκάνια μετά την Αλβανία και το Κόσοβο, βασίστηκε στα «μετασοσιαλιστικά της χρόνια» στον τριτογενή τομέα και στην αγροτική ανάπτυξη. Η αποβιομηχανοποίηση ήταν έντονη. Το μοναδικό μεγάλο εργοστάσιο/σύμπλεγμα της χώρας, το εργοστάσιο παραγωγής Αλουμινίου ιδιωτικοποιήθηκε πριν μερικά χρόνια. Η κατάσταση συνεχίζει με αμείωτη ένταση. Η λίστα της κρίσης και της αδυναμίας αναδιάρθρωσης του κεφαλαίου και συνεπώς αναπαραγωγής της -υπαγόμενης -σε αυτό ζωής μπορεί να μεγαλώσει. Διακοπές ρεύματος λόγω του παλιού δικτύου ηλεκτροδότησης, ξεχωριστά υπερτιμημένα τιμολόγια ρεύματος μεταξύ πολιτών και βιομηχανικών και επιχειρηματικών μονάδων για να μπορέσουν να «ακολουθήσουν» τον διεθνή εξαγωγικό ανταγωνισμό, χαμηλοί μισθοί, ανεργία να αυξάνει με μεγάλους ρυθμούς. Οι ίδιες μονάδες που δίνουν χαμηλούς μισθούς, οι ίδιες έχουν φτηνό ρεύμα ενώ οι πολίτες ακριβό. Όλο το βάρος της αναπαραγωγής πέφτει στα αδύναμα κεφάλαια, τους «αυτοαπασχολούμενους» και την εργασία. Από το 2010 και μετά, οι εξαγωγές και οι άμεσες επενδύσεις μειώθηκαν δραστικά. Τα επιτόκια των τραπεζών αυξήθηκαν κατακόρυφα.
Η ανεργία είναι αυτό που δίνει τη νότα στα μαυροβουνιακά γεγονότα. Ενώ ποσοτικά η ανεργία δεν είναι ιδιαίτερα υψηλή (16%), η ραγδαία αύξηση της από το 2008, καθώς και η μείωση της παραγωγής, των θέσεων εργασίας και η πτώση των μισθών, δημιούργησαν στο Μαυροβούνιο μια γενικευμένη ανασφάλεια. Αυτή η ανασφάλεια γίνεται πιο έντονη από το γεγονός ότι οι υπάρχουσες θέσεις εργασίας που προσφέρονται, είναι για εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό που καλύπτεται από τη Σερβία (38.000). Από την άλλη 54.000 μαυροβούνιοι ζουν στο εξωτερικό και εργάζονται ως μετανάστες κυρίως στη Γερμανία, τη Γαλλία και τον Καναδά. Τα εμβάσματα από το εξωτερικό αποτελούσαν μέχρι πρόσφατα σταθερή πηγή εσόδων για το κράτος. Λόγω χαμηλών εισοδημάτων και επιτακτικών αναγκών, μόνο το 25% των αποφοίτων λυκείου συνεχίζει στην τριτοβάθμια. Το 54%του εργατικού δυναμικού της χώρας απασχολείται σε εποχιακές εργασίες σχετιζόμενες με τον τουρισμό. Αυτό το οποίο φοβάται ο μέσος μαυροβούνιος είναι αυτό που έχει δει να γίνεται σταδιακά, ότι θα υπάγει όλη τη κοινωνία: αποκλεισμός ή η ακραία υποτίμηση μεγαλύτερων κομματιών του εργασιακού-και όχι μόνο-πληθυσμού.
Το Μαυροβούνιο είναι μια χώρα 680.000 κατοίκων. Μεγάλο μέρος των κατοίκων της χώρας ζει σε κατάσταση μόνιμου αποκλεισμού, επισφάλειας ή χαμηλά αμειβόμενοι. Σαν καπιταλιστικός σχηματισμός είναι ασταθής, δεν έχει δικό του νόμισμα, και για πολλά χρόνια το νομικό καθεστώς της χώρας είναι θολό, με 54.000 κατοίκους να ζουν στο εξωτερικό και 64.000 στη Σερβία, η χώρα μέχρι πρόσφατα δεν είχε καν κάποια ειδική υπηρεσία επαφής ή στήριξης των μεταναστών της στο εξωτερικό. Οι μαυροβούνιοι ακόμα και σαν μετανάστες εργάτες αντιμετωπίζουν τεράστια προβλήματα μετακίνησης. Πέρα από τη καλπάζουσα ανεργία, το χαμηλό εισόδημα και την εμφανή επίπτωση που είχε η κρίση στο Μαυροβούνιο, το Μαυροβούνιο, ως νέα-ανεξάρτητη χώρα, έχει περιορισμένο βαθμό συνεργασίας με άλλες χώρες. Το εργατικό δυναμικό της που μπορεί να εκτονώσει τον αποκλεισμό του στην μετανάστευση μπορεί να κινηθεί κυρίως εντός των χωρών της πρώην Γιουγκοσλαβίας.
Το τελευταίο-αλλά όχι λιγότερα σημαντικό-ζήτημα που ανέδειξαν οι ίδιες οι πορείες είναι το ζήτημα της δημοκρατίας. Παρά τη μαχητικότητα τους, οι πορείες του Μαυροβουνίου είναι ένα μείγμα ταραχών και πλατειών, Είναι αυτοί που είναι αποκλεισμένοι, ή που φοβούνται να γίνουν αποκλεισμένοι, αλλά ταυτόχρονα δεν έχουν καμία πρόσβαση στο κράτος, ως πιθανού-συνολικού ρυθμιστή της αστική κοινωνίας. Εδώ σε αντίθεση με άλλες πλατείες ή κινήματα της εποχής, η εθνική ταυτότητα, η ενότητα των αστικών υποκειμένων και ο «δημοκρατισμός» προέρχονται κυρίως από 3 παράγοντες:
-
Την αποδόμηση της εργατικής ταυτότητας λόγω της χρόνιας επισφάλειας, απουσίας κεφαλαίου, την κρίση, την ευρύτερη δυναμική του κεφαλαίου δηλαδή που χτυπά συνολικά την αστική κοινωνία. Επιπρόσθετα το κράτος, ως συνολικός οργανωτής της αστικής κοινωνίας, φαίνεται εντελώς ανίκανο να ισορροπήσει μεταξύ των επιταγών των «αγορών» και του αιτήματος για συνολική αναπαραγωγή των υποκειμένων. Έτσι εμφανίζεται ως ανίκανο να συγκροτήσει το πεδίο «της όποιας ταξικής πάλης, την εργασία, την αγορά κτλ» οπότε συνεπώς εμφανίζεται άμεσα (και) ως αντιδημοκρατικό. Αυτό στην δική μας περίπτωση παίζει ακόμα μεγαλύτερο ρόλο, όπως θα δούμε παρακάτω .
-
Την προϊστορία του «σοσιαλιστικού» καθεστώτος που βιώθηκε ως «περιορισμός» της αστικής αυτο-αξιοποίησης, ως της ελευθερίας του αστικού υποκειμένου. Αυτή η βαθιά εγγεγραμμένη ιστορική και κοινωνική μνήμη, ως habitus λειτουργεί αρνητικά αντανακλαστικά στο Μαυροβούνιο για τη συγκρότηση κινημάτων πάνω σε αυτή τη βάση, καθώς θεωρείται «παλιά, διεφθαρμένη, αντιδημοκρατική. ότι δημιουργεί περιορισμούς».
-
Τρίτο και σημαντικότερο, ειδικά για το Μαυροβούνιο. Το αστικό υποκείμενο, που προσπαθεί να αξιοποιηθεί στη βάση της αφηρημένης ισότητας, ζητά, προφανώς από το κράτος να ειναι κεντρικός ρυθμιστής, αλλά ζητά, πρώτα και κύρια πρόσβαση στο κράτος. Αυτό είναι το ειδικό χαρακτηριστικό που δεν υπάρχει εκει. Ο πρόεδρος της χώρας Milo Djukanovic, είναι ο μακροβιότερος ηγέτης της Ευρώπης, καθώς κυβερνά για 26 χρόνια. Τα κινήματα αποκτούν εμπειρία μέσα από τις αποτυχίες τους, τα αδιέξοδα τους, κτλ, και όλα αυτά τα κάνουν σε δεδομένες ιστορικές, «ιδεολογικές» και κοινωνικές συνθήκες, και εκφράζονται αναλόγως. Είναι δεδομένο ότι οι χρόνιες ταξικές αντιθέσεις και αντιφάσεις, και η αδυναμία «μετάβασης» του Μαυροβουνίου σε μια «ανεπτυγμένη» καπιταλιστική κοινωνία, η κρίση κτλ, θα εκφραστούν για τους μαυροβούνιους πρώτα και κύρια ως αίτημα πρόσβασης στο κράτος.
Για άλλη μια φορά έχουμε να κάνουμε με ένα κίνημα της κρίσης, που αποκτά τώρα την πρώτη εμπειρία του, και πιστεύει ότι «στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων της καπιταλιστικής οικονομίας» υπάρχει «ακόμα κάτι να διαπραγματευτούν» συνολικά ως αστική κοινωνία. Αυτό το πιστεύουν βέβαια καθώς η αναλήθεια της παραπάνω δήλωσης, για κάθε κοινωνική ομάδα, γίνεται εμφανής αφού φτάσει στο εν λόγω «τραπέζι». Παρόλα αυτά τα πράγματα δεν είναι τόσο τυπικά. Μπορεί η απουσία προοπτικών να γίνεται εμφανής μόνο από το σημείο της τυπικής ταξικής διαπραγμάτευσης, άρα αρχικά να εμφανίζεται ως έλλειμμα δημοκρατίας, αλλά αυτό που δεν γίνεται ορατό άμεσα είναι ότι ο ήδη υπάρχον αποκλεισμός, η «έλλειψη δημοκρατίας» κτλ είναι αποτελέσματα-και όχι αίτια- της διαδικασίας της κρίσης και του υπερπληθυσμού. Η σχέση μεταξύ αυτών των φαινομένων, της εμφάνισης και του περιεχομένου τους, είναι διαλεκτική και όχι απλά ζήτημα απλά κοινωνικής ρύθμισης.
Γεγονότα και σύνθεση
Μικρές πορείες που ξεκίνησαν από στα τέλη Σεπτεμβρίου, κατέληξαν στις 20 Οκτωβρίου σε μαζικές πορείες και συγκρούσεις με την αστυνομία. Οι συγκρούσεις και οι πορείες συνεχίζονται με μικρότερη ή μεγαλύτερη ένταση κάθε μέρα εδώ και 10 μέρες. Η αστυνομία κάνει χρήση ισχυρών δυνάμεων και οπλισμού, όπως αύρες και αστυνομικές μπουλντόζες. Στις συγκρούσεις των πρώτων ημερών 40 άτομα τραυματίστηκαν μεταξύ των οποίων και 15 αστυνομικοί. Η κυβέρνηση προς το παρόν αρνείται κάθε διαπραγμάτευση .
Τον προηγούμενο μήνα οι πορείες ξεκίνησαν με ένα σύνθημα από την αντιπολίτευση που θα μπορούσε-και μπόρεσε- να συσπειρώσει τους πάντες, ακριβώς γιατί ο καθένας θα μπορούσε σε αυτό να προβάλει ότι θέλει: Δημοκρατία, Δημοκρατία!.. Στις 20 Οκτωβρίου την διαδήλωση πλαισιώνουν φτωχοί εργάτες, φοιτητές, άνεργοι και άτομα που κατηγορούσαν τη κυβέρνηση ότι «εδώ και χρόνια δεν υπάρχει μεσαία τάξη» κτλ. Πολλοί από αυτούς δηλώνουν ότι δεν τους ενδιαφέρει τόσο η αλλαγή κυβέρνησης αλλά το «να βρουν δουλειά». Εδώ εμφανίζεται κάτι που το έχουμε ξαναδεί, η κριτική ξεκινάει από τις ταξικές και κοινωνικές αντιφάσεις, το ότι τα υποκείμενα δεν μπορούν να εκπληρώσουν τον ρόλο τους, δεν μπορούν να αναπαραχθούν κτλ. Αλλά η κριτική ακριβώς για αυτό το λόγο ενώ δεν προσωποποιεί (μόνο) το πρόβλημα στον ηγέτη του κράτους (πχ ο Djukanovic είναι κακός!) το αποδίδει στο ευρύτερο πλαίσιο του «τρόπου διακυβέρνησης». Αυτό φαίνεται-και προφανώς προέρχεται- από το γεγονός ότι σε κατάσταση μόνιμης ανεργίας και επισφάλειας δεν μπορείς να ζητήσεις τίποτα από κανέναν πέρα από το κράτος και την κυβέρνηση. Ενώ τους είναι αδιάφορο το αν αλλάζει η κυβέρνηση, θέλουν αλλαγή της κυβερνητικής πολιτικής και γιαυτό διαδηλώνουν ως προς το κράτος(που αλλού θα μπορούσαν; θα ρωτούσε κάποιος..). Φυσικά εδώ κάποιος μπορεί να πει ότι η διαχωριστική γραμμή μεταξύ του ενός και του άλλου, είναι πάρα πολύ λεπτή και ουσιαστικά αρκετά ρευστή. Η κριτική στις πολιτικές, στον «πρόεδρο» ή στην έλλειψη δημοκρατίας είναι πράγματα σχεδόν όμοια. Παρόλα αυτά, στο Μαυροβούνιο, ακόμα και αν είναι ρευστή και υπερβολικά λεπτή, αυτή η διαφοροποίηση αξίζει να αναφερθεί . Η διαφορά εδώ σε σχέση με την Ουκρανία, τη Μακεδονία ή και την Ελλάδα, είναι ότι εδώ δεν υπάρχεικάποιο μαζικό κοινωνικό υποκείμενο που να στηρίζει και να προσωποποιεί την αναπαραγωγή του στην παρούσα κυβέρνηση, ώστε μέσα από αυτόν τον αμοιβαίο πολιτικό και κοινωνικό ετεροκαθορισμό, η αλλαγή πολιτικής, ή η έλλειψη δημοκρατίας να ταυτίζεται με την de facto αλλαγή μιας συγκεκριμένης κυβέρνησης. Αυτό το οποίο θεωρούν οι μαυροβούνιοι είναι ότι χρειάζεται μια αλλαγή πολιτικής και μεγαλύτερη πρόσβαση στο κράτος γενικά. Οι πολιτικές μπορεί να αλλάξουν μέσω νέων εκλογών, να πείσουν την κυβέρνηση να αλλάξει, ή να παραιτηθεί. Οτιδήποτε. Οι μαυροβούνιοι, κάνουν κριτική στην «κυβερνητικότητα». Αυτό σημαίνει ότι ενώ όπως και σε άλλες πλατείες τέτοιου τύπου, πάλι το κράτος θεωρείται στόχος της κριτικής αλλά και δυνάμει μέσο επίλυσης της κρίσης, εδώ έχουμε να κάνουμε με μια κριτική της ευρύτερης πολιτικής, και μέσω αυτής, μια κριτική της μορφής του κράτους-το κράτος πρέπει να γίνει δημοκρατικό, να εξορθολογιστεί, να «ανοίξει» γιατί είναι το μόνο «ικανό να λύσει τα προβλήματα μας».
Ακριβώς αυτός ο λόγος, έκανε τις πορείες να ξεφύγουν από τον άμεσο έλεγχο της αντιπολίτευσης, καθώς η αντιπολίτευση δεν μπορούσε-παρά μόνο μερικώς- να διαμεσολαβήσει κάποιο αίτημα για «αλλαγή» κυβέρνησης. Αντιθέτως ο άσχετος με το ζήτημα κόσμος, σχημάτισε δικές του συνελεύσεις, με βασικό χαρακτηριστικό την «άμεση δημοκρατία» και γράφουν αιτήματα, αλλά και διακηρύξεις. Στην τελευταία διακήρυξη, ο κόσμος καλείται να ανατρέψει την κυβέρνηση, για «περισσότερη δημοκρατία» και να σχηματίσει ένα «inter-class» και «inter-ethnic«μέτωπο ενάντια στη κυβέρνηση. Ενδεικτικό της τάσης να δημιουργείται μια λαϊκή συνέλευση καθρέπτης «του μελλοντικού κοινοβουλίου/κράτους» είναι ότι ενώ το μεγαλύτερο μέρος της συνέλευσης αποτελείται από ανέργους, το κάλεσμα «γίνεται προς όλους» και αυστηρά με τη ταυτότητα του πολίτη. Εδώ δημιουργείται η πρώτη ρήξη μεταξύ των διαδηλωτών, μεταξύ αυτών που βλέπουν τις πορείες σαν προσπάθεια ένταξης και αυτών που απλά θέλουν να συγκρουστούν. Επίσης είναι ενδιαφέρον ότι ο αντιρατσισμός γίνεται στο όνομα της δημοκρατίας-αφού όλους μας χτυπά η κρίση». Παρολα αυτά, όπως πάντα αυτός δημοκρατικός αντιρατσισμός, που επικαλείται «πολίτες» θέτει πάντα το ερώτημα «πολίτες ποιανού;» Η μόνη απάντηση εδώ ειναι αυτή του έθνους κράτους. Οι Εθνικές σημαίες είναι οι μόνες που φαίνονται στη κορυφή του Μαύρου Βουνού.
Λίγα λόγια για τη σύνθεση.
Η εθνική κατάνυξη των πορειών τέτοιου τύπου δημιουργεί ένα ενδιαφέρον μοτίβο πολιτικών ταυτοτήτων. Το «εθνικό» και το «κράτος» ως αίτημα δημιουργούν το τερέν για να παίξουν όλες οι κρατικέ δυνάμεις. Πέρα από τους «πολίτες», ρόλο παίζει η αντιπολίτευση που τάσσεται με την ΕΕ, και την πρόσδεση της χώρας στην ΕΕ, διάφορες ΜΚΟ υπέρ των «δημοκρατικών» δικαιωμάτων, η μικρή αριστερά της χώρας, και γηπεδικοί χούλιγκανς ή αλλιώς «οπαδοί/rioters». Οι χούλιγκανς στη πρώην Γιουγκοσλαβία αποτελούν ιδιαίτερα κεντρικό και δυναμικό φαινόμενο που παίζει καθοριστικό ρόλο στα πράγματα. Παρά την υποτίμηση με την οποία προσεγγίζεται το θέμα συνήθως δυστυχώς, αποτελούν σε όλη την ανατολική Ευρώπη το πιο «έμπειρο» δυναμικό συγκρούσεων με την αστυνομία και ταυτόχρονα το σημείο συνάντησης και αναζήτησης συλλογικών ταυτοτήτων σε μια κοινωνία κατά τα άλλα κατακερματισμένη για τους πιο υποτιμημένους. Το γήπεδο αποτελεί ένα σταθερό σημείο αναφοράς για κάθε λογής άτομο. Παρόλα αυτά, το γήπεδο δεν είναι ένας ξεχωριστός κόσμος. Οι οπαδοί είναι και αυτοί αστικά υποκείμενα σε κρίση. Έτσι και εκεί, η συνθήκη του αποκλεισμένου, του φτωχού, του χωρίς προοπτικές εκτονώνεται στην «οπαδική αδελφότητα» ταυτόχρονα όμως γίνεται χώρος πύκνωσης και ενίσχυσης της ευρύτερης κριτικής που κάνει η αστική κοινωνία στον εαυτό της. Τα γήπεδα της ανατολικής Ευρώπης είναι τα γήπεδα των φτωχών και του εθνικισμού. Το κράτος και οι «ολιγάρχες» γίνονται κατανοητοί ως «εθνικοί προδότες, που «δεν φροντίζουν αλλά βλάπτουν την κοινότητα στην οποία ανήκουν- την εθνική». Έτσι οι χούλιγκανς με ότι και αν σημαίνει αυτό αποτελούν ένα παράδοξο κομμάτι αυτών των πορειών. Από τη μια τους δίνουν δυναμική ενάντια στο κράτος και την αστυνομία, από την άλλη όταν οι πορείες ακριβώς λόγω της βίας «ακουστούν μέχρι τα υψηλά κλιμάκια του κράτους» οι χούλιγκανς αποκλείονται από τους υπόλοιπους διαδηλωτές γιατί δεν θα μπορούσαν να αποτελούν συνομιλητές με το κράτος-και ούτε θέλουν οι ίδιοι. Από την άλλη ακριβώς λόγω της σχέσης τους με την ευρύτερη κοινωνία, οι χούλιγκανς δεν είναι κάτι ξένο αλλά αντίθετα οι πιο δυναμικοί θετικοί-και όχι αρνητικοί-φορείς των αντιθέσεων και των απόψεων της. Πέρα από την αστυνομία στις 17 και στις 20 οι οπαδοί πετούσαν πέτρες και στο αλβανικό προξενείο, καθώς αποτελούσε και αυτό «κάτι ξένο προς την εθνική ομοιογένεια, προς αυτό που δεν μπορούμε να γίνουμε-εθνικό κράτος». Το αλβανικό προξενείο είναι τόσο ξένο όσο και οι «προδότες ολιγάρχες και πολιτικοί». Αυτό μας δείχνει ότι το φαινόμενο των οπαδών θα πρέπει να αναλυθεί σε βάθος και να επαναπροσεγγιστεί καθώς παίζει έναν αντιφατικό ρόλο σε όλα τα γεγονότα, και μπορεί να έχει από θετικό μέχρι καταστρεπτικό ρόλο. Η ίδια η ταυτότητα του οπαδού/rioter αποτελεί μια αντιφατική ενότητα κοινωνικών αναπαραστάσεων και αντιφάσεων της καθημερινότητας, κοινωνικών αναπαραστάσεων του κράτους και του έθνους και της οργάνωσης τους γενικά, του δίπολου «ένταξη-αποκλεισμός», κράτος, βία κτλ. Μπορεί η διαλεκτική των γεγονότων, των πορειών κτλ, να τους μετακινήσει προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση;
Τα γεγονότα στο Μαυροβούνιο, θα σβήσουν τόσο γρήγορα όσο άρχισαν. Η σύνθεση του κόσμου είναι αρκετά αφηρημένη και χαλαρή, τα συμφέροντα που εκπροσωπούνται έχουν υπερβολική ποικιλότητα. Παρόλα αυτά, αποτελούν-ιδίως για τη συγκεκριμένη χώρα- το εναρκτήριο σάλπισμα του πειραματισμού της ταξικής πάλης, των κοινωνικών αναπαραστάσεων, των συνεχόμενων ηττών, που διαμορφώνουν τα ίδια τα κινήματα και το περιβάλλον στο οποίο αυτά-και τα μελλοντικά- εκφράζονται και θα εκφραστούν.
.
Πρόσφατα σχόλια