από την ελευθεριακή κοινότητα
Αποσκοπώντας να πάρει αναπτυξιακή βοήθεια, η Τανζανία τροποποίησε τη νομοθεσία της, η οποία θα πρέπει να δώσει στους εμπορικούς επενδυτές ταχύτερη και καλύτερη πρόσβαση στην γεωργική γη, καθώς και μια πολύ ισχυρή προστασία των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας.
«Εάν αγοράσετε σπόρους από την εταιρεία Syngenta ή Monsanto σύμφωνα με τη νέα νομοθεσία, εκείνες θα διατηρούν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Εάν αποθηκεύσετε τους σπόρους από την πρώτη σας συγκομιδή, μπορείτε να τους χρησιμοποιήσετε μόνο για το δικό σας κομμάτι γης και για μη εμπορικούς σκοπούς. Δεν επιτρέπετε να τους μοιραστείτε με τους γείτονές σας ή με την ετεροθαλή σας αδελφή που μένει σε διαφορετικό χωριό, και δεν μπορείτε να τους πουλήσετε στα σίγουρα. Αλλά αυτό είναι ολόκληρο το θεμέλιο του συστήματος σπόρων στην Αφρική», λέει ο Michael Farrelly.
Σύμφωνα με το νέο νόμο, οι Τανζανοί αγρότες κινδυνεύουν με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον 12 ετών ή πρόστιμο ύψους άνω των € 205.300, ή και τα δύο, αν πωλούν σπόρους που δεν έχουν πιστοποιηθεί.
«Αυτό είναι ένα ποσό που ένας Τανζανίας γεωργός δεν μπορεί καν να αρχίσει να φανταστεί. Ο μέσος μισθός είναι ακόμα λιγότερος από 2 δολάρια ΗΠΑ την ημέρα», λέει η Janet Μaro, επικεφαλής της Αειφόρου Γεωργίας της Τανζανίας (SAT).
Υπό την πίεση των G8
Η Τανζανία επέβαλε την νομοθεσία σχετικά με τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας για τους σπόρους ως προϋπόθεση για τη λήψη αναπτυξιακής βοήθειας μέσω της Νέας Συμμαχίας για την Ασφάλεια των Τροφίμων και Διατροφής (NAFSN). Η NAFSN ξεκίνησε το 2012 από τις G8 με στόχο να βοηθήσει 50 εκατομμύρια ανθρώπους από τη φτώχεια και την πείνα στις δέκα αφρικανικές χώρες εταίρους μέσω ενός δημόσιου-ιδιωτικού τομέα. Η πρωτοβουλία έχει την υποστήριξη της ΕΕ, των ΗΠΑ, του Ηνωμένου Βασίλειου, της Παγκόσμιας Τράπεζας και του Ιδρύματος Bill & Melinda Gates.
Οι εταιρείες που επενδύουν στην NAFSN αναμένεται να δώσουν προσοχή στους αγρότες και στα μικρής κλίμακας γεωργικά σχέδια γυναικών, αλλά λίγα πράγματα έχουν γίνει από τότε. Ως αποτέλεσμα, η NAFSN δέχεται πολλές επικρίσεις από μη κυβερνητικές οργανώσεις και κοινωνικά κινήματα. Ακόμη και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέδωσε μια πολύ επικριτική έκθεση το Μάιο του τρέχοντος έτους ζητώντας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναλάβει δράση.
«Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι οι πενήντα εκατομμύρια ανθρώπους που η Νέα Συμμαχία θέλει να βοηθήσει να ξεφύγουν από τη φτώχεια και την πείνα έχουν ελπίδα να τα καταφέρουν μόνο εάν αγοράζουν σπόρους κάθε χρόνο από τις εταιρείες που στέκονται πίσω από τους G8».
Με τις αλλαγές στη νομοθεσία, της η Τανζανία έγινε η πρώτη από τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες που εντάσσεται στην σύμβαση UPOV 91. Όλες οι χώρες που είναι μέλη του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου θα πρέπει να περιλαμβάνουν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας για τους σπόρους στη νομοθεσία τους, αλλά και οι λιγότερο αναπτυγμένες χώρες εξαιρούνταν από την αναγνώριση οποιουδήποτε είδους δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας μέχρι το 2021. Μετά από τότε, οι αποφάσεις θα έπρεπε να αναθεωρηθούν.
««Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι οι πενήντα εκατομμύρια ανθρώπους που η Νέα Συμμαχία θέλει να βοηθήσει να ξεφύγουν από τη φτώχεια και την πείνα έχουν ελπίδα να τα καταφέρουν μόνο εάν αγοράζουν σπόρους κάθε χρόνο από τις εταιρείες που στέκονται πίσω από τους G8».λέει ο Michael Farrelly.
«Ως εκ τούτου, σύστημα σπόρων των αγροτών θα καταρρεύσει, επειδή δεν μπορούν να πουλήσουν τους δικούς τους σπόρους», σύμφωνα με την Janet Μaro. «Οι πολυεθνικές θα εφοδιάζουν τη χώρα μας με τους σπόρους τους και όλοι οι αγρότες θα πρέπει να τα αγοράζουν από αυτούς. Αυτό σημαίνει ότι θα χάσουμε τη βιοποικιλότητα, επειδή είναι αδύνατο γι ‘αυτούς να διερευνήσουν και να αποκτήσουν δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για όλους τους σπόρους που χρειαζόμαστε. Εμείς απλά θα καταλήξουμε με λιγότερα είδη σπόρων.»
«Έχω σπόρους της οικογένειάς μου, γιατί η προγιαγιά μου τους χρησιμοποιούσε. Τους έδωσε στη γιαγιά μου, που τους έδωσε στη μητέρα μου και η μητέρα μου στη συνέχεια τους έδωσε σε μένα. Τους έχω φυτέψει εδώ στον κήπο παρουσίασης στην Morogoro και γι ‘αυτό πολύ σπάνια φυτά τώρα μεγαλώνουν εδώ», λέει η Janet Μaro. «Οι τοπικοί αγρότες δυσκολεύονται να κατανοήσουν την ιδέα ότι μπορείς να πατεντάρεις ναι να σου ανήκει ένας σπόρος. Οι σπόροι πρέπει να είναι απλώς κάτι που είναι εύκολα διαθέσιμο», λέει η Janet Μaro.
Ιδιοκτησία για επενδύσεις
«Τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας διασφαλιστεί ότι οι γεωργοί έχουν καλύτερη πρόσβαση στην τεχνολογία», υποστηρίζει ο Kinyua M’Mbijjewe, επικεφαλής των Εταιρικών Υποθέσεων στην Αφρική για την Syngenta. Η Syngenta είναι μια ελβετική εταιρεία που παράγει σπόρους και αγροχημικά και μαζί με την Yara, είναι ένας από τους δύο μεγαλύτερους παίκτες στον ιδιωτικό τομέα στην NAFSN.
«Μια εταιρεία που θέλει να επενδύσει θέλει να είναι σίγουρη ότι η τεχνολογία της είναι προστατευμένη. Οι Αφρικανοί αγρότες μοιράζονται, διακινούν και εμπορεύονται τους σπόρους τους, ως μια μορφή παράδοσης. Για τους αγρότες που θέλουν να συνεχίσουν να το κάνουν, είναι σημαντικό ότι έχουν αυτή την επιλογή.» Ο Kinyua M’Mbijjewe ισχυρίζεται ότι δεν γνωρίζει ότι η νομοθεσία της Τανζανίας δεν επιτρέπει πλέον την ελευθερία της επιλογής. Αυτό είναι παράξενο, δεδομένου ότι η Syngenta είναι μία από τις εταιρείες που είναι μέρος της ηγεσίας του Συμβουλίου της NAFSN, πράγμα που σημαίνει ότι διαπραγματεύονται απευθείας με τους εταίρους για τις αλλαγές στη νομοθεσία που πρέπει να πληρούνται σε αντάλλαγμα για τη χορήγηση ενίσχυσης.
Παρ ‘όλα αυτά, σύμφωνα με την κυβέρνηση της Τανζανίας, η νομοθεσία ουδέποτε είχε την πρόθεση να τιμωρήσει τους αγρότες μικρής κλίμακας, παρά μόνο να εξασφαλίσει την προστασία των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας τους – δηλαδή, αν έχουν το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για τους δικούς τους σπόρους.
«Οι μικρής κλίμακας αγρότες δεν έχουν τα μέσα για να αποκτήσουν ένα δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για τους σπόρους τους.»
«Αλλά ποιος πρόκειται να πουλήσει μη πιστοποιημένους σπόρους; μικρής κλίμακας αγρότες δεν έχουν τα μέσα για να αποκτήσουν ένα δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για τους σπόρους τους, λέει η Janet Μaro.
«Η κυβέρνηση εργάζεται για την αναθεώρηση της νομοθεσίας σπόρων. Ελπίζουμε ότι θα προσθέσει μια εξαίρεση για τους αγρότες μικρής κλίμακας και θα επεκτείνει το Σύστημα Έγκρισης Ποιότητας Σπόρων», λέει ο Michael Farrelly.
Το Σύστημα Έγκρισης Ποιότητας Σπόρων παρέχει εγγύηση ποιότητας για τους σπόρους. Πρόκειται για ένα είδος συμβιβασμού, διότι η ποιότητα είναι φθηνότερο και ευκολότερο να αποκτηθεί από ένα δίπλωμα ευρεσιτεχνίας.
Επί του παρόντος, ένας γεωργός έχει τη δυνατότητα να πουλά αναγνωρισμένους σπόρους σε τρία μόνο γύρω χωριά, αλλά η κυβέρνηση λέει ότι θέλει να επεκτείνει σε επίπεδο περιφέρειας με τη νέα νομοθεσία. «Με αυτόν τον τρόπο, οι σπόροι θα μπορούσαν να πωληθούν σε εβδομήντα χωριά, το οποίο είναι οικονομικά βιώσιμο«, λέει ο Farrelly.
Άρση των εμπορικών φραγμών
Ένα επιπλέον πρόβλημα είναι ότι οι σπόροι των ξένων εταιρειών δεν είναι πάντα προσαρμοσμένοι στο τοπικό κλίμα. «Αυτό που λειτουργεί στην Ουτρέχτη δεν λειτουργεί απαραιτήτως στη Ζανζιβάρη», λέει ο Michael Farrelly. Η Τανζανία είναι η μόνη χώρα με πέντε διαφορετικές κλιματικές ζώνες. «Ακόμη και η περιοχή Morogoro έχει διαφορετικές κλιματικές ζώνες«, λέει ο Janet Μaro.
«Εμπορικοί φραγμοί της Αφρικής δεν έχουν ωθήσει προς τα εμπρός τους αγρότες και την οικονομία».
Ωστόσο, σύντομα θα είναι ευκολότερο για τους σπόρους από διαφορετικές περιοχές να εισέλθουν στη χώρα, και άλλες αφρικανικές χώρες είναι στο δρόμο για να ακολουθήσουν το παράδειγμα της Τανζανίας. Το 2015, δέκα οκτώ αφρικανικές χώρες υπέγραψαν το Πρωτόκολλο της Αρούσα για την προστασία των νέων φυτικών ποικιλιών.
Ο σκοπός είναι ότι όλες οι χώρες θα προσπαθήσουν να εργαστούν για την εξάλειψη των εμπορικών φραγμών και να ενσωματώσουν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας για τους σπόρους στη νομοθεσία τους, προκειμένου να επιτευχθεί ένα εναρμονισμένο περιφερειακό σύστημα. Μεταξύ άλλων, το Κοινοτικό Γραφείο Φυτικών Ποικιλιών, ένας οργανισμός της ΕΕ για την προστασία των φυτικών ποικιλιών ως πνευματική ιδιοκτησία, λαμβάνει πάντα μέρος σε όλες τις συνεδριάσεις που σχετίζονται με το πρωτόκολλο.
Η Syngenta πιστεύει ότι αυτά τα μέτρα θα βοηθήσουν στην προώθηση της Αφρικής: «Είμαστε στην ευχάριστη θέση ότι τελικά κινούμαστε προς τη σωστή κατεύθυνση, μετά από χρόνια διαπραγματεύσεων», λέει ο Kinyua M’Mbijjewe. «Η ΕΕ έχει μια εναρμονισμένη πολιτική όσον αφορά τους σπόρους που επιτρέπεται να έρθουν σε άλλη χώρα. Στην Αφρική δεν υπάρχει. Δεν θα μπορείς να φέρεις τους σπόρους από την Κένυα πέρα από τα σύνορα της με την Τανζανία, μια περιοχή με την ίδια κλιματική ζώνη. Οι εμπορικοί φραγμοί της Αφρικής δεν έχουν ωθήσει προς τα εμπρός τους αγρότες και την οικονομία «.
Πιο εντατική γεωργία;
Για να θρέψει τον παγκόσμιο πληθυσμό μέχρι το 2050, η Παγκόσμια Τράπεζα και ο FAO ( οργανισμός τροφίμων των Ηνωμένων Εθνών) αναφέρει ότι η παραγωγή τροφίμων πρέπει να αυξηθεί κατά το ήμισυ. Ένα πραγματικός πόλεμος μένετε για την προσέγγιση της αύξησης της παραγωγής, αλλά πιθανόν θα είναι πολλά τα θύματα μεταξύ των αγροτών μικρής κλίμακας.
Σύμφωνα με τον επιχειρηματικό κόσμο, η Αφρική χρειάζεται περισσότερες γεωργικές εισροές: λιπασμάτων, υβριδικών σπόρων, φυτοφαρμάκων … Αλλά η εμπορική προσέγγιση ταιριάζει καλύτερα στο να βοηθήσει το φτωχότερο τμήμα του πληθυσμού;
«Οι αγρότες μικρής κλίμακας δεν είναι ο στόχος μας».
Όλες οι αναπτυξιακές πρωτοβουλίες της NAFSN στην Τανζανία έχουν επικεντρωθεί αποκλειστικά στο πιο εύφορο τμήμα της χώρας. Η Νότια Διάδρομος Αγροτικής Ανάπτυξης της Τανζανίας (SAGCOT) καλύπτει ένα μεγάλο μέρος του νότιου μισού της χώρας. Το γόνιμο έδαφος προσελκύει εύκολα τους επενδυτές. Αλλά τι γίνεται με τους αγρότες που βρίσκονται σε λιγότερο-ιδανικές περιοχές; Ή τι γίνεται με τη δήλωση από την Παγκόσμια Τράπεζα (έκθεση 2008) ότι οι επιδοτήσεις των εισροών για τη χρήση λιπασμάτων στη Ζάμπια ήταν επωφελής κυρίως για τους σχετικά πλούσιους αγρότες και όχι για τους αγρότες μικρής κλίμακας τους οποίους οι επιδοτήσεις είχαν ως στόχο να ωφελήσουν; Ένα άλλο βασικό γεγονός: αυτό το είδος της εντατικής γεωργίας είναι μία από τις μεγαλύτερες αιτίες της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Η ίδια η Syngenta έχει παραδεχθεί ότι είναι λογικό ότι, ως εταιρεία, έχουν μικρή ανησυχία για τους λιγότερο επιτυχημένους αγρότες. «Είμαστε μια εμπορική εταιρεία και ως εκ τούτου, επενδύουμε στην Αφρική. Πιστεύουμε ότι η Αφρική γίνεται με την αναπτυξιακή βοήθεια και ότι τώρα είναι όλα σχετικά με το εμπόριο «, καταλήγει ο Kinyua M’Mbijjewe. «Οι αγρότες μικρής κλίμακας δεν είναι ο στόχος μας. Έχουμε επικεντρωθεί στους μικρής κλίμακας αγρότες που προσπαθούν να αναπτύξουν τις επιχειρήσεις και είμαστε στην ευχάριστη θέση να συνεργαζόμαστε με τις ΜΚΟ που έχουν μια εμπορική προσέγγιση. Οι γεωργοί οι οποίοι απλώς προσπαθούν να επιβιώσουν ή να λειτουργούν σε ένα δυσμενές κλίμα μείνουν έξω.»
Agro-οικολογική εναλλακτική λύση
Πολλές οργανώσεις αγροτών και ο FAO έχουν περισσότερη πίστη σε οικολογικές μεθόδους. Ιδιαίτερα οι αγρότες μικρής κλίμακας θα επωφεληθούν από αυτό, επειδή συνήθως δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά τις ακριβές επενδύσεις για τη συμβατική γεωργία.
Η Janet Μaro, από την άλλη πλευρά, δουλεύει σε δύσκολες αγροτικές περιοχές. Μαζί με το SAT, που εκπαιδεύει τους αγρότες μικρής κλίμακας σε αγρο-οικολογικές μεθόδους καλλιέργειας η SAT διδάσκει τους αγρότες να κάνουν γεωργία με ό, τι είναι διαθέσιμο στο περιβάλλον τους.
«Μετά την εκπαίδευση μας, υπήρχαν πολλοί αγρότες με καλά αποτελέσματα που αναρωτήθηκαν γιατί πρέπει ακόμα να πάνε στην πόλη για να αγοράσουν ακριβά συνθετικά λιπάσματα.»
«Το εκπαιδευτικό κέντρο μας βρίσκεται στις ξηρές περιοχές της Vianze, το οποίο οι περισσότεροι άνθρωποι θα ισχυρίζονται ότι είναι αδύνατο να αγρόκτημα», λέει ο Janet Μάρω. «Αν μπορούμε να το κάνουμε εκεί, μπορούμε να το κάνουμε παντού. Έχουμε φυτέψει επιπλέον δέντρα που εμπόδιζαν το νερό όταν βρέχει, έτσι ώστε να ενσωματώνεται στο έδαφος, και έχουμε ένα σύστημα άρδευσης με μπουκάλια νερού, έτσι ώστε να καταναλώνουν λιγότερο νερό.»
«Διδάσκουμε τους αγρότες μικρής κλίμακας πώς να κάνουν λίπασμα με τα φυτά που κόβονται στους τομείς τους. Μπορούμε επίσης να τους διδάξουμε να κάνουν μικτές καλλιέργειες και να κάνουν εκχυλίσματα από φυτά που αναπτύσσονται στο περιβάλλον τους με σκοπό τον έλεγχο εχθρών και ασθενειών των καλλιεργειών. Το πιο κοινό παράσιτο, για παράδειγμα, είναι η αφίδα. Μπορείτε να χρησημοποιήσετε ένα φυτό της Lantana Camara, έναν θάμνο που φυτρώνει σχεδόν σε κάθε χωριό στην Τανζανία, για τον έλεγχο των αφίδων,»λέει η Janet Μaro.
«Έχουμε επίσης εκπαιδεύσει αγρότες σε μια περιοχή όπου δόθηκαν κρατικές επιδοτήσεις για την αγορά λιπασμάτων. Μετά την εκπαίδευση μας, υπήρχαν πολλοί αγρότες με καλά αποτελέσματα που αναρωτήθηκαν γιατί πρέπει ακόμα να πάνε στην πόλη για να αγοράσουν ακριβά συνθετικά λιπάσματα, καθώς μπορούν να έχουν μια καλή συγκομιδή και μπορούν να αντιμετωπίσουν τα παράσιτα με τους πόρους που διατίθενται στον τομέα τους. Οι αγρότες επέστρεψαν τα κουπόνια τους για επιδοτούμενα λιπάσματα στην κυβέρνηση. Η κυβέρνηση έχει πλέον έρθει επίσης να χτυπήσει την πόρτα μας, μας ζητούν να εκπαιδεύσουμε τους αγρότες.»
Η επιλογή μεταξύ της γιαγιάς και της βιομηχανίας
«Το να μην κάνετε τίποτα και να σκέφτεσται ότι μπορείτε να συνεχίσετε με αυτό που η γιαγιά σας μεγάλωσε, είναι εγγυημένη καταστροφή», λέει ο Kinyua M’Mbijjewe από την Syngenta. «Ο λόγος που έχουμε πείνα στην Αφρική είναι γιατι δεν υπάρχουν επαρκείς γεωργικές εισροές».
«Να μην κάνουμε τίποτα και να σκέφτεσται ότι μπορείτε να συνεχίσετε με αυτό που η γιαγιά σας μεγάλωσε, είναι εγγυημένη καταστροφή.»
Ο Abel Lyimo, ο Διευθύνων Σύμβουλος της Πρωτοβουλίας Αγροτικής Αστική Ανάπτυξης της Τανζανίας, μια ΜΚΟ που επικεντρώνεται στην ανάπτυξη των καλλιεργειών μικρής κλίμακας μέσω του ιδιωτικού τομέα, σκέφτεται ο ίδιος: «Η Τανζανία είναι μια από τις χώρες με την χαμηλότερη χρήση των γεωργικών εισροών και την χαμηλότερη παραγωγικότητα στον κόσμο. Υπάρχει μια σχέση μεταξύ ορθής χρήση των εισροών και της παραγωγικότητας. Χρησιμοποιείτε μόνο το μισό, και θα παράγετε μόνο τα μισά «.
Η Janet Μaro έρχεται σε αντίθεση με αυτό. «Στην Περιφέρεια Mlali, υπήρχαν έργα στα οποία έδωσαν οι αγρότες αγροτεμάχια για να αυξηθεί η παραγωγή στις ντομάτες. Πήγε πολύ καλά για μια περίοδο και παράχθηκε μια τεράστια ποσότητα της ντομάτας, αλλά φέτος τα πράγματα πήγαν στραβά. Η τιμή ενός κάδου ντομάτες κυμαίνεται μεταξύ δύο και τριών ευρώ. Σήμερα, λόγω της υπερπαραγωγής, θα πρέπει να θεωρείτε τον εαυτό σας τυχερό αν έχετε 40 λεπτά. Τώρα, οι αγρότες δεν μπορούν πλέον να αντέξουν οικονομικά τα ακριβά λιπάσματα και τα χημικά προϊόντα.»
«Και δεν έχω καν αρχίσει να αναφέρομε την περιβαλλοντική ζημία και την υποβάθμιση της γονιμότητας του εδάφους που προκαλούν τα έργα αυτά. Η κυβέρνηση μας ζήτησε να εκπαιδεύσουμε τους αγρότες, επειδή η ποιότητα και η ποσότητα του νερού από τα ποτάμια Mzinga και Ruvu έχουν σημαντικά επιδεινωθεί λόγω των γεωργικών σχεδίων της κυβέρνησης. Θέλουν να σώσουν την κατάσταση πριν να είναι πολύ αργά και έχουν δει ότι τα έργα της SAT έχουν μια πολύ καλύτερη επίδραση στο περιβάλλον.»
Ακόμα και ο πρώην Ειδικός Εισηγητής των Ηνωμένων Εθνών για το δικαίωμα των τροφίμων, Olivier De Schutter, τονίζει τη σημασία της περαιτέρω έρευνα και τις επενδύσεις σε αγρο-οικολογικές μεθόδους σε μια έκθεση το 2011.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του FAO, περισσότερο από το 80 τοις εκατό των τροφίμων στην Ασία και την υποσαχάρια Αφρική παράγεται από τους αγρότες μικρής κλίμακας. Εάν δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά τις εμπορικές εισόδους, μπορούν ακόμα να σημειώσουν πρόοδο με μεθόδους αγρο-οικολογικές. Μέθοδοι που δεν είναι άμεσα κατοχυρωμένοι με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας και ως εκ τούτου, ο κλάδος τους αντιμετωπίζει άθλιο τρόπο. Μια ατυχής συνέπεια του γεγονότος αυτού είναι ότι η ανεπαρκής έρευνα που γίνεται σε τέτοιες μεθόδους.
Πρόσφατα σχόλια