του Δημήτρη Πατέλη
αναδημοσίευση από την αντιφασιστική καμπάνια για την Ουκρανία
Η εν εξελίξει Ουκρανική σύρραξη είναι εξαιρετικά περίπλοκο ζήτημα, που περιπλέκεται επιπλέον από τον πόλεμο ιδεολογικής χειραγώγησης και προπαγάνδας. Η σύρραξη αυτή βρίσκεται σε μια πολύ κρίσιμη καμπή.
Η επιστημονική προσέγγιση τέτοιων γεγονότων, απαιτεί συγκεκριμένη ιστορική προσέγγιση, στα πλαίσια της εποχής. Οι ιστορικές εποχές είναι μεγάλες ποιοτικά προσδιορισμένες περίοδοι της ανάπτυξης της ανθρωπότητας, που διακρίνονται ως προς το ιδιαίτερο περιεχόμενό τους, ως προς τις αντιφάσεις που τις χαρακτηρίζουν (βασικές και παράγωγες από αυτές), ως προς τις προοπτικές που κυοφορούν, ως προς την κατεύθυνση της ανάπτυξής τους (εν είδει φάσματος δυνατοτήτων) και ως προς τις κινητήριες δυνάμεις αυτής της ανάπτυξης, άρα, και ως προς τα εμπλεκόμενα σε αυτές κοινωνικά υποκείμενα. Ιδιαίτερη σημασία έχουν οι μεταβατικές εποχές, και κυρίως εκείνες, οι μεταβολές των οποίων εντοπίζονται και βιώνονται εμπειρικά κατά τη διάρκεια της ζωής μιας γενιάς. Το πρόβλημα της ανάδειξης της ιστορικής ιδιοτυπίας του νυν σταδίου της κεφαλαιοκρατίας, αποκτά μεγαλύτερη σημασία στο πλαίσιο της εν εξελίξει δομικής οικονομικής κρίσης του παγκόσμιου κεφαλαιοκρατικού συστήματος, με τις κοινωνικές, στρατιωτικο-πολιτικές, οικολογικές, πολιτισμικές κ.ο.κ. εκφάνσεις της. Υπό αυτό το πρίσμα, το εν λόγω πρόβλημα συνιστά μέρος του βασικού διακυβεύματος της εποχής: της προοπτικής της μετάβασης της κοινωνίας στην ενοποιημένη ανθρωπότητα.
Εάν επιχειρήσουμε να διατυπώσουμε έναν ευσύνοπτο ορισμό του νυν σταδίου ανάπτυξης της κεφαλαιοκρατίας, του παγκοσμιοποιημένου ιμπεριαλισμού, θα λέγαμε ότι πρόκειται για το διακρατικό-μονοπωλιακό στάδιο της κεφαλαιοκρατίας, το στάδιο της υπαγωγής της ανθρωπότητας στους διεθνικούς-πολυεθνικούς μονοπωλιακούς ομίλους (βλ. Bakan: 2007).
Βασικά χαρακτηριστικά αυτού του σταδίου, λαμβάνοντας υπ’ όψιν την αντιφατικότητα της συσχέτισης μεταξύ εκτατικής και εντατικής ανάπτυξης της κεφαλαιοκρατίας, είναι τα εξής:
- Το εξωτερικό όριο εκτατικής ανάπτυξης του παγκόσμιου κεφαλαιοκρατικού συστήματος έχει μετατεθεί πολλαπλά και ριζικά κατά τον 20ο αι και στις αρχές του 21ου. Με την εμφάνιση και ανάπτυξη των σοσιαλιστικών χωρών, που προέκυψαν ως αποτέλεσμα των πρώιμων σοσιαλιστικών επαναστάσεων του 20ου αι., και του συνακόλουθου πρώιμου παγκόσμιου σοσιαλιστικού συστήματος, το όριο αυτό συρρικνώνεται ουσιαστικά. Η ήττα του σοσιαλισμού στην πλειονότητα των χωρών αυτού του συστήματος στα τέλη του 20ου αι., και οι διαδικασίες παλινόρθωσης των κεφαλαιοκρατικών σχέσεων σε αυτές, συνδέεται με τη βίαιη διάλυση ομοσπονδιακών δομών τύπου ΕΣΣΔ, Γιουγκοσλαβίας και κρατικών μορφωμάτων (προσάρτηση Λ.Δ. Γερμανίας από την Δυτική Ο.Δ.Γ. διάλυση Τσεχοσλοβακίας), με σειρά ένοπλων και πολεμικών συρράξεων (Γιουγκοσλαβία, Υπερδνειστερία, Ναγκόρνο Καραμπάχ, Οσετία, Αμπχαζία, Κιργιζία, Τσετσενία, Νταγκεστάν κ.ά.) με καταστροφή υποδομών και παραγωγικού ιστού, με μαζική εξαθλίωση εργαζομένων σε βαθμό δημογραφικής καταστροφής και διάλυση κοινωνικών παροχών-κεκτημένων, με όρους επανεκκίνησης πρωταρχικής συσσώρευσης κεφαλαίου, βάσει του παρασιτισμού επί των κεκτημένων της σοσιαλιστικής οικοδόμησης κ.ο.κ. Συνδέεται επίσης με άκρως αντιφατικές διαδικασίες αναδιάρθρωσης παλαιών και εμφάνισης νέων περιφερειακών και παγκόσμιων συστημάτων ολοκλήρωσης. Τέτοιο είναι το πλαίσιο που ορίζει τα χαρακτηριστικά της εκ νέου διεύρυνσης του εξωτερικού ορίου εκτατικής ανάπτυξης της κεφαλαιοκρατίας.
- Η συγκέντρωση και η συγκεντροποίηση του κεφαλαίου, η κοινωνικοποίηση της παραγωγής μέχρι το επίπεδο της δημιουργίας του νυν εσωτερικού ορίου εκτατικής ανάπτυξης της κεφαλαιοκρατίας: των διεθνικών μονοπωλιακών ομίλων (ΔΜΟ), οι οποίοι διαδραματίζουν αποφασιστικό ρόλο στην παγκόσμια οικονομική ζωή.
- Σε αντιστοιχία με το δεύτερο στάδιο της επιστημονικής και τεχνολογικής επανάστασης, λαμβάνει χώρα ουσιαστική μετάθεση των ορίων εκτατικής και εντατικής ανάπτυξης της κεφαλαιοκρατίας. Για πρώτη φορά στην ιστορία δημιουργείται η τεχνική βάση των πλανητικά κατανεμημένων δικτύων παραγωγής στα πλαίσια των ΔΜΟ. Η εξαγωγή εμπορευμάτων και κεφαλαίων (ως έκφανση και λειτουργία των διεθνικών μονοπωλιακών ομίλων στο επίπεδο της κυκλοφορίας) συνεχίζεται και επί αυτής της τεχνικής βάσης των πλανητικώς κατανεμημένων δικτύων παραγωγής, τώρα πλέον ως υπηγμένη πλευρά των τελευταίων. Η πλανητικής κλίμακας μετατροπή της επιστήμης σε άμεση παραγωγική δύναμη τίθεται ως βάση της διαμόρφωσης και ανάπτυξης πλανητικών τεχνολογικών παραγωγικών διαδικασιών (ενεργειακών, πληροφοριακών-τηλεπικοινωνιακών, μεταποιητικών). Η πραγματική υπαγωγή στους ΔΜΟ της στατιστικά επικρατούσας εκτελεστικής επαναλαμβανόμενης εργασίας καθίσταται για πρώτη φορά τεχνική αναγκαιότητα (ο παγκόσμιος καταμερισμός αυτής της εργασίας αποβαίνει σήμερα τεχνολογική αναγκαιότητα). Αναβαθμίζεται η θέση και ο ρόλος της ανανεούμενης, της αναπτυσσόμενης εργασίας (ερευνητικής, δημιουργικής, που συνδέεται με την -κατά τον Μαρξ- «καθολική εργασία», η υπαγωγή της οποίας στους ΔΜΟ και εν γένει στο κεφάλαιο, αποκτά όλο και πιο εξωτερικό έναντι του περιεχομένου αυτής της δραστηριότητας, τυπικό χαρακτήρα. Αυτό το νέο και ανισομερώς υπό διαμόρφωση υποκείμενο της εργασίας, βρίσκεται εν πολλοίς σε κατάσταση «τάξης εν εαυτή». Επίκειται η μετατροπή του σε «τάξη δι εαυτήν», σε πρωτοπόρο κοινωνικοπολιτικό υποκείμενο, ενωμένο με τις στρατιές της εκτελεστικής εργασίας (οι οποίες έχουν εκ νέου περιέλθει σε κατάσταση «τάξης εν εαυτή», ως αποτέλεσμα της ήττας του πρώιμου σοσιαλισμού του 20ου αι. και του συνακόλουθου εκφυλισμού-χρεοκοπίας των κληροδοτημένων μορφών οργάνωσης και ιδεολογίας και των καταλοίπων τους).
- Η σύμφυση του χρηματοπιστωτικού και του βιομηχανικού κεφαλαίου, και συγκεκριμένα, η υπαγωγή του δεύτερου στο πρώτο και η διαμόρφωση της παγκόσμιας χρηματιστικής ολιγαρχίας των ΔΜΟ στη βάση αυτού του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου. Εξαιρετικά σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν οι δικτυακές τεχνολογίες πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών στις ακαριαίες ροές κεφαλαίων, που έχουν επιπτώσεις στις όλο και πιο διαμεσολαβημένες μορφές και στα επίπεδα διατεταγμένης ιεραρχίας των σχέσεων παραγωγής πλανητικής κλίμακας (εντός των οποίων ιδιαίτερο ρόλο διαδραματίζει το εικονικό κεφάλαιο, συνδεδεμένο με την παραγωγή μέσω πολλαπλών διαμεσολαβήσεων), καθώς και στη δομή του παγκόσμιου οικονομικού μηχανισμού.
- Βάσει των μετατοπίσεων του εξωτερικού ορίου εκτατικής ανάπτυξής της κεφαλαιοκρατίας (ως αποτέλεσμα της επέκτασης του κεφαλαίου σε νέα πεδία εκμετάλλευσης, και επίσης, ως αποτέλεσμα της ανόδου και της πτώσης του πρώιμου σοσιαλιστικού στρατοπέδου) και των αλλαγών στην εντατική ανάπτυξη (λόγω του δευτέρου σταδίου της επιστημονικής και τεχνολογικής επανάστασης), σήμερα λαμβάνει χώρα: α) η κλιμάκωση του ανταγωνισμού μεταξύ των ΔΜΟ για κυριαρχία και για την υποταγή σε αυτά όλων των σφαιρών της ζωής. β) εμβάθυνση της ανισομέρειας της ανάπτυξης και των ενδο-ιμπεριαλιστικών αντιθέσεων, η αναδιάρθρωση και αναδιάταξη παλαιών και η δημιουργία νέων πόλων ολοκληρώσεων, μετατοπίσεις στο συσχετισμό δυνάμεων (σε περιφερειακό και σε παγκόσμιο επίπεδο), οξύτατη διαπάλη για την αναδιανομή του κόσμου (εδάφους, υπεδάφους, ωκεανών, ατμόσφαιρας, εγγύς διαστήματος), φυσικών και κοινωνικών-πολιτισμικών πόρων και δυνάμεων μεταξύ των ισχυρότερων ως προς το κεφάλαιο χωρών, μεταξύ των τελευταίων και όλων των υπολοίπων (Βλ. και Πατέλης: 2014α).
Η παγκόσμια δομική κρίση που ξέσπασε το 2007-2008, έφερε στην επιφάνεια με όλη την οξύτητά της την βασική αντίθεση κεφαλαίου – εργασίας και όλες τις παράγωγες. Οι πλέον επιθετικοί κύκλοι του παγκοσμίου κεφαλαίου, για να υπερβούν την κρίση προς όφελός τους καταστρέφοντας-απαξιώνοντας κεφάλαια, καταφεύγουν στον κοινωνικό-ταξικό πόλεμο εναντίον της εργασίας και στην κλιμάκωση του εν εξελίξει Γ’ Παγκοσμίου Ιμπεριαλιστικού Πολέμου (Γ’ ΠΙΠ).
Οι εξελίξεις των δύο τελευταίων ετών, σηματοδοτούν μια καμπή, όχι μόνο για τους λαούς της τ. ΕΣΣΔ, αλλά και για όλο τον κόσμο. Στην κυρίαρχη προπαγάνδα παρατηρείται και πάλι μια πλήρης αντιστροφή των σημασιών των εννοιών. Στα ΜΜΕ γίνεται λόγος για την «επανάσταση» του Μαϊντάν. Στην πραγματικότητα, αυτό που συνέβη την νύχτα 21-22 Φεβρουαρίου του 2014, κάθε άλλο παρά «επανάσταση» ήταν.
Το ένοπλο φεβρουαριανό πραξικόπημα, που διοργανώθηκε με μεθοδικό τρόπο, με την ευγενική χορηγία, υπό την καθοδήγηση και με την πλήρη πολιτική και στρατιωτική κάλυψη των μεγάλων δυνάμεων του ευρωατλαντικού άξονα (ΗΠΑ, ΝΑΤΟ και ΕΕ), και εκτελέστηκε από τα πολιτικά τους ανδρείκελα της χούντας του Κιέβου, με τα ένοπλα φασιστικά τάγματα εφόδου σε ρόλο “πρωτοπορίας” και δύναμης κρούσης, σηματοδότησε σαφώς το τέλος της σχετικά ειρηνικής περιόδου της κεφαλαιοκρατίας για την ευρύτερη περιοχή και τη μετάθεση του πεδίου μάχης του εν εξελίξει πολέμου στην καρδιά του τέως σοβιετικού χώρου (βλ. Πατέλης: 2014β). Ως προς το περιεχόμενό του, αυτό το πραξικόπημα συνιστά ταυτοχρόνωςεπιθετική πράξη, πρωτίστως κατά της Ρωσίας -του ισχυρότερου κατάλοιπου της τ. ΕΣΣΔ- και κατά όλων των λαών που δεν είναι πλήρως υποταγμένοι στις ΗΠΑ, στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ, αλλά και προληπτικό τρομοκρατικό πλήγμα κατά όσων αμφισβητούν την μονοκρατορία του Ευρωατλαντικού άξονα, κατά των επικείμενων απελευθερωτικών και επαναστατικών κινημάτων. Έτσι, με τις ευλογίες ΗΠΑ, ΕΕ & ΝΑΤΟ, ο ναζισμός στην Ουκρανία προβάλλει και επισήμως ως πατριωτισμός και ευρωπαϊσμός, ως η επίσημη ιστορική αφήγηση της «Ευρωπαϊκής επιλογής» του καθεστώτος του Κιέβου. Είναι βαρύτατες οι ευθύνες όσων στηρίζουν αυτή την «Ευρωπαϊκή επιλογή» της εκφασιζόμενης φυλακής λαών (όπως έγινε με επίσημες δηλώσεις της ελληνικής κυβέρνησης υπέρ της εδαφικής ακεραιότητας -δηλ. Υπέρ του καθεστώτος του Κιέβου- και με την ετοιμότητα αρωγής σε αυτό με θεσμική βοήθεια και περίθαλψη τραυματιών). Είναι αποκαλυπτική και η πρακτική δικαίωση αυτής της ευρωατλαντικής καμπής από δυνάμεις της “αριστεράς”, ο αντισοβιετισμός των οποίων γίνεται σήμερα ρωσοφοβικό μένος κατά των εξεγερμένων (Πατέλης: 2014δ).
Δημιουργείται κατ’ αυτό τον τρόπο μια ριζικά νέα περίοδος, μια συγκυρία εκτάκτου ανάγκης στην ευρύτερη περιοχή, που απαιτεί ριζικά διαφορετικές στάσεις, σκέψεις και πράξεις των ανθρώπων, ριζικά διαφορετική συγκρότηση και δράση των κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων. Ωστόσο, κάθε άλλο παρά όλοι είναι έτοιμοι για αντίστοιχη της νέας εποχής και συγκυρίας δράση. Αυτό είναι εμφανές από την ταχύτατη φθορά, τις περιδινήσεις, τις αλλεπάλληλες αναδιατάξεις, αναμορφώσεις, ανακατατάξεις, ανακυκλώσεις, επανασυσκευασίες και εναλλαγές μορφωμάτων και παραγόντων του πολιτικού προσωπικού της κυρίαρχης τάξης. Είναι ακόμα πιο εμφανές στο στρατόπεδο των κυριαρχούμενων. Το στίγμα της ιστορικής ήττας του επαναστατικού κινήματος στα τέλη του 20ου αι., σε συνδυασμό με την πολυετή προσαρμογή και συνήθεια στην τύρβη της ειρηνικής επιβίωσης στα πλαίσια του κυρίαρχου συστήματος, έχουν συμβάλλει στη διάδοση ενός πνεύματος ηττοπάθειας και αδράνειας, ακόμα και μεταξύ ανθρώπων και οργανώσεων αριστερού και επαναστατικού προσανατολισμού, που οδηγεί σε βολική για την κυρίαρχη τάξη επανάληψη εξαιρετικά προβλέψιμων και ακίνδυνων στερεοτυπικών συμπεριφορών.
Η οξύτατη κρίση και ο πόλεμος, συνιστούν αποφασιστική δοκιμασία όλων των επιστημονικών θεωρήσεων, των κοσμοθεωρητικών στάσεων και των κοινωνικοπολιτικών δυνάμεων ως προς την αντιστοιχία ή την αναντιστοιχία τους στην εποχή και την συγκυρία. Μάλιστα, η νυν δοκιμασία, όπως και αυτή του 1914, των αρχών του Α’ Παγκοσμίου Ιμπεριαλιστικού Πολέμου, αποκαλύπτει ανάγλυφα την αναντιστοιχία, την χρεοκοπία, ακόμα και την αποστασία των καταλοίπων πολλών από τις πάλαι ποτέ επαναστατικές δυνάμεις.
Η αναντιστοιχία και η χρεοκοπία των από κάτω, εκδηλώνεται με την απουσία θεωρίας και μεθοδολογίας ικανής να περιγράφει αντικειμενικά, να εξηγεί τη νέα εποχή και να προβλέπει επιστημονικά το φάσμα δυνατοτήτων περαιτέρω ανάπτυξης της κοινωνίας. Εκδηλώνεται επίσης και με την εμπλοκή σε στάσεις και πολιτικές, οι οποίες, παρά την φαινομενική ποικιλομορφία τους, ανάγονται τελικά σε δύο:
- στην πρακτική αποδοχή των στρατηγικών επιλογών της άρχουσας τάξης και
- σε εκδοχές απόσπασης από τις ανάγκες του πραγματικού επαναστατικού κινήματος, που καλύπτονται πίσω από φραστική «επαναστατική καθαρότητα» και «αριστερισμό»…
Η κρίση και ο πόλεμος φέρνουν στην επιφάνεια τις κοινωνικές αντιθέσεις. Η ιστορική εμπειρία έχει δείξει, ότι μετά από τις μακροχρόνιες ωδίνες του πολέμου έρχεται στο προσκήνιο η ταξική πάλη, οι εξεγέρσεις και ο πόλεμος πολιτών (“εμφύλιος” επαναστατικός πόλεμος τάξεων, όπως συνέβη στην παρισινή Κομμούνα, στη ρωσική επανάσταση του 1905 και του 1917, μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στον αντιαποικιοκρατικό αγώνα κ.ο.κ.). Ωστόσο, όπως δείχνει το παράδειγμα της Ουκρανίας, η σημερινή κρίση και ο Γ’ ΠΙΠ, σε αντιδιαστολή με τους προηγούμενους, ενεργοποιεί ακόμα πιο άμεσα το ταξικό στοιχείο, προκαλεί την ένοπλη εξέγερση και νέες μορφές επαναστατικού πολέμου πολιτών, όχι εκ των υστέρων, αλλά ως άμεση συνιστώσα της αναμέτρησης.
Πληθώρα συγκλινόντων, αποκλινόντων και αλληλοαποκλειόμενων συμφερόντων και κοινωνικοπολιτικών δυνάμεων, τοπικού και παγκόσμιου επιπέδου, εμπλέκονται στον κόμβο της ουκρανικής σύρραξης. Η απουσία επιστημονικής διαλεκτικής προσέγγισης και συνειδητοποίησης της ενότητας των ποικιλόμορφων αντιθέσεων, του αλληλένδετου πτυχών και επιπέδων της σύρραξης, η απουσία σφαιρικής εξέτασης της συγκυρίας, οδηγεί σε μονομέρειες και σε άγονες σχηματοποιήσεις. Ιδιαίτερα άγονες είναι εδώ οι κατ’ αναλογία κρίσεις, βάσει στερεοτύπων του παρελθόντος. Η σύρραξη αυτή, έχει βαθύτατες ιστορικές ρίζες, αλλά δεν εγγράφεται σε στερεότυπα του παρελθόντος.
Κάποιοι π.χ. αναφέρονται στην ουκρανική σύρραξη (στο πνεύμα της προπαγάνδας των κυρίαρχων κύκλων ΗΠΑ, ΕΕ και ΝΑΤΟ): «Αυτός είναι ένας πόλεμος του Πούτιν και των ολιγαρχών της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Δεν μας αφορά»! Εμπεριέχει και τέτοιες πτυχές η σύρραξη (Καγκαρλίτσκι: 2014)). Ωστόσο, ποια συμφέροντα εξυπηρετεί σήμερα η ηγεσία Πούτιν; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του νυν κοινωνικού και οικονομικού συστήματος της Ρωσίας και της ολιγαρχίας του εκεί κεφαλαίου; Ποια είναι η θέση και ο ρόλος της στον περιφερειακό και παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας και συσχετισμό δυνάμεων; Και τελικά, ανάγονται τα χαρακτηριστικά της ουκρανικής σύρραξης στο παραπάνω σχήμα, ή μήπως αυτό είναι βολικό άλλοθι για μια γνωστή και διαδεδομένη στάση ηττοπάθειας και ενδοτισμού;
Καμία επανάσταση δεν απαλείφεται στην ιστορία πλήρως. Ωστόσο, μετά την αντεπανάσταση και την παλινόρθωση της κεφαλαιοκρατίας, λίγα απέμειναν από τα κεκτημένα του πρώιμου σοσιαλισμού στη σημερινή Ρωσική Ομοσπονδία και στις άλλες χώρες που προέκυψαν από τη διάλυση της ΕΣΣΔ. Η Ρωσική Ομοσπονδία δεν είναι η Ενωσιακή Ρωσική Σοβιετική Ομοσπονδιακή Σοσιαλιστική Δημοκρατία και η «Ευρασιατική Οικονομική Ένωση» (Ρ.Ο., Λευκορωσία, Καζακστάν, Αρμενία) -παρά την περί του αντιθέτου προπαγανδιστική υστερία- δεν συνιστά αναγέννηση της ΕΣΣΔ. Επικεφαλής των ως άνω μορφωμάτων και διαδικασιών βρίσκονται οι δυνάμεις του κεφαλαίου, η νεοπαγής μεν, αλλά αρκούντως εδραιωμένη αστική τάξη.
Από την ίδια της τη θέση και το ρόλο που διαδραματίζει στην κοινωνία, οποιαδήποτε αστική τάξη (ευρωατλαντική, πολυεθνική, κομπραδόρικη, εθνική κλπ.), όπως κάθε κυρίαρχη τάξη, ιδιαίτερα σε συνθήκες δομικής κρίσης και πολέμου, χρησιμοποιεί το λαό κατά βάση εργαλειακά, βάσει του πραγματισμού των αρπακτικών ιδιοτελών της συμφερόντων. Γι’ αυτό η άρχουσα τάξη έχει στη φαρέτρα των πολιτικών της όπλων ποικίλα σενάρια, μέσα και τρόπους επιβολής των ιδιοτελών της συμφερόντων: «έγχρωμες επαναστάσεις», «δικτυακούς πολέμους», «υβριδικούς πολέμους», «πολέμους δι’ αντιπροσώπων» κ.ο.κ. Χάριν αυτών των συμφερόντων, για την υπονόμευση και εξασθένιση των θέσεων των ανταγωνιστών και “εταίρων” της, για την επίτευξη και διασφάλιση συγκριτικών πλεονεκτημάτων στις επόμενες διαπραγματεύσεις-παζάρια, αυτή η αστική τάξη, μπορεί ανερυθρίαστα, αγνοώντας τον κραυγαλέο εκλεκτικισμό, να σκαρώνει “ιδεολογικά μίγματα” με στοιχεία νεοφιλελευθερισμού, αντικομμουνισμού και νοσταλγίας για την ΕΣΣΔ, πατριωτισμού και αυτοκρατορικού μοναρχισμού, νοσταλγίας για την τσαρική λευκή φρουρά με ολίγον βλασοφισμό,[1] ανάμικτο ακόμα και με στοιχεία κανονικού φασισμού. Όλα αυτά εγγράφονται πλήρως στη«λογική» της αστικής πρακτικής και των ιδεολογημάτων του -κατά Πούτιν- «συντηρητικού πραγματισμού»…
Έτσι, η αστική τάξη της Ρωσίας, μπορεί κάλλιστα, κατά το δοκούν, να πυροδοτεί, να στηρίζει, να χειραγωγεί, να υπονομεύει και να καταπνίγει λαϊκά κινήματα χάριν των συγκυριακών της σκοπιμοτήτων. Μπορεί να λησμονήσει τάχιστα τις χθεσινές πατριωτικές κραυγές της, τύπου «Δεν εγκαταλείπουμε τους δικούς μας!», προσφεύγοντας σε πρακτικές δύο μέτρων και σταθμών, όπως η κινούμενη στα όρια της σχιζοφρένειας απόρριψη της εκπεφρασμένης με συντριπτική πλειοψηφία σε δημοψήφισμα (παρουσία διεθνών παρατηρητών) ετυμηγορίας του λαού του Ντονμπάς υπέρ του δικαιώματός του για αυτοδιάθεση, σε αντιδιαστολή με τον εναγκαλισμό της αντίστοιχης ετυμηγορίας του λαού της Κριμαίας!… Μπορεί να προβαίνει σε νομιμοποίηση του καθεστώτος της χούντας του Κιέβου, με την αναγνώριση των αποτελεσμάτων της παρωδίας προεδρικών και κοινοβουλευτικών «εκλογών» βίας και νοθείας σε συνθήκες κανονικού ευρείας κλίμακας τρομοκρατικού πολέμου-εθνοκάθαρσης κατά του ουκρανικού λαού, με τα φασιστικά τάγματα εφόδου να εξαπολύουν πογκρόμ, να καίνε ζωντανούς και να δολοφονούν απροκάλυπτα αντιφρονούντες, παζαρεύοντας τις τιμές της απρόσκοπτης τροφοδοσίας της χούντας με φυσικό αέριο και την ενεργειακή συνεργασία με τους Δυτικούς εταίρους της… Μπορεί να διαβιβάζει απλόχερα στη χούντα του Κιέβου τεράστιες ποσότητες οπλισμού και πολεμοφοδίων από την Κριμαία, για τον εφοδιασμό της φασιστικής «Αντιτρομοκρατικής Επιχείρισης» του καθεστώτος κατά των Ρώσων αδελφών της στο Ντονμπάς, μπορεί να παρέχει άσυλο και να περιθάλπει στο έδαφός της φασίστες που τρέπουν σε φυγή οι εξεγερμένοι αντάρτες του Ντονμπάς, μπορεί να διασφαλίζει την απρόσκοπτη τροφοδοσία της βιομηχανίας τεθωρακισμένων της χούντας Κιέβου με κινητήρες ρωσικής παραγωγής, να συμβάλλει στην προώθηση τραπεζικών σχημάτων χρηματοδότησης της «Αντιτρομοκρατικής Επιχείρισης» του καθεστώτος, μέσω παραρτημάτων των τραπεζών της κ.ο.κ. Μπορεί να στέλνει ανθρωπιστική βοήθεια στο Ντονμπάς, αλλά και να καταπνίγει την εξέγερση σέρνοντας (από κοινού με τους Δυτικούς εταίρους της) τους αντάρτες σε εξευτελιστικές διαπραγματεύσεις και συμφωνίες εκεχειρίας, κάθε φορά που αυτοί θριαμβεύουν στα πεδία των μαχών, κατατροπώνουν τον εισβολέα και αποκτούν στρατηγική πρωτοβουλία κινήσεων. Μπορεί επίσης να χειραγωγεί το στρατόπεδο των εξεγερμένων μέσω της διανομής της (ζωτικά αναγκαίας σε συνθήκες πλήρους αποκλεισμού των εξεγερμένων) ανθρωπιστικής βοήθειας, να προβαίνει σε εκκαθαριστικές κινήσεις κατά “ανυπάκουων” κ.ο.κ. Κάθε αστική τάξη μπορεί να τα κάνει όλα αυτά, και πολλά ακόμα, γιατί το ιδιοτελές της συμφέρον την κάνει αδίστακτη.
Ωστόσο, η όποια αστική τάξη δεν μπορεί να είναι εσαεί το μόνο υποκείμενο της ιστορίας. Το ίδιο ισχύει και για την αστική τάξη στις χώρες του μετασοβιετικού χώρου. Εκτός από τους πάσης φύσεως και προελεύσεως αστούς χειραγωγούς και τα σενάριά τους, υπάρχει και η Λογική της Ιστορίας, οργανικό στοιχείο της οποίας είναι και η λογική της πάλης των τάξεων και η λογική της ένοπλης εξέγερσης. Η τελευταία, στην πορεία του αγώνα, αποκαλύπτει ανάγλυφα τις ενδότερες αντιφάσεις της κοινωνίας, συνεγείρει τέτοιες δυνάμεις, αποκαλύπτει τέτοιο δυναμικό, το οποίο δεν μπορεί να υποταχθεί στις χειραγωγήσεις της αστικής τάξης. Βασικό χαρακτηριστικό και αυτής της εξέγερσης είναι η ταχεία απαλλαγή από αυταπάτες. Ο εξεγερμένος λαός του Ντονμπάς, μέσα από τον αντιφασιστικό του αγώνα συνειδητοποιεί ότι αυτοί που τον υποβάλλουν σε γενοκτονία – “τακτικός ουκρανικός στρατός”, μισθοφορικά τάγματα και φασιστικά τάγματα εφόδου – ενεργούν με την ευγενική χορηγία και υπό την καθοδήγηση του Ευρωατλαντικού ιμπεριαλισμού και των τοπικών φορέων της ολιγαρχίας του κεφαλαίου. Ακριβώς στο Ντονμπάς είναι συγκεντρωμένο το 75% της βιομηχανίας που υπάρχει στην επικράτεια της Ουκρανίας (σοβιετική κληρονομιά): εξορυκτική, μεταλλουργία, μηχανοκατασκευές, αεροδιαστημική, πυραυλική, συνιστώσες του Στρατιωτικού Βιομηχανικού Συμπλέγματος… Έτσι, ο αγώνας αποκτά σαφή ταξικά γνωρίσματα.
Στη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας της Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντονιέτσκ (7.4.2014), όπου μεταξύ άλλων αναφέρεται: «Η Δημοκρατία διασφαλίζει τους όρους για την ελεύθερη ανάπτυξη και προστασία των συνταγματικώς αναγνωρισμένων μορφών ιδιοκτησίας, οι οποίες αποκλείουν την οικειοποίηση των αποτελεσμάτων ξένης εργασίας, ενώ θεωρεί πρωτεύουσας σημασίας τις συλλογικές μορφές ιδιοκτησίας».
Όπως έγραφε ο Φ. Ένγκελς, «η εξέγερση είναι μια τέχνη, ακριβώς όπως και ο πόλεμος, όπως και τα άλλα είδη τέχνης, και υπόκειται σε ορισμένους κανόνες, που αν παραμεληθούν θα οδηγήσουν στο θάνατο την παράταξη που τους έχει παραμελήσει… Κατ’ αρχήν, ποτέ δεν πρέπει να παίζεις με την εξέγερση, εάν δεν έχεις προετοιμαστεί πλήρως να αντιμετωπίσεις τις συνέπειες του έργου. Η εξέγερση είναι ένας λογισμός, μια εξίσωση, με μεταβλητές στον ύψιστο βαθμό απροσδιόριστες, η αξία των οποίων μπορεί να μεταβάλλεται κάθε ημέρα. Οι εμπόλεμες δυνάμεις, εναντίον των οποίων χρειάζεται να δράσεις, έχουν υπέρ τους καθ’ ολοκληρία το πλεονέκτημα της οργάνωσης, της πειθαρχίας και του παραδοσιακού κύρους· εάν οι εξεγερμένοι δεν μπορούν να συγκεντρώσουν υπέρτερες δυνάμεις εναντίον του αντιπάλου τους, τότε θα τους συντρίψουν και θα τους εξολοθρεύσουν. Κατά δεύτερον, άπαξ και ξεκίνησε η εξέγερση, τότε απαιτείται δράση με τη μέγιστη αποφασιστικότητα και το πέρασμα στην επίθεση. Η άμυνα, είναι ο θάνατος κάθε ένοπλης εξέγερσης· ευρισκόμενη σε άμυνα θα πεθάνει, πριν ακόμα προλάβει να αναμετρήσει τις δυνάμεις της με τον εχθρό (πολλώ μάλλον δε, εάν εξαναγκαστεί σε «εκεχειρία» και «κατάπαυση του πυρός» όταν είναι πρόδηλο ότι κατατροπώνει τον εχθρό, όπως στο Ντονμπάς το Σεπτέμβριο του 2014, μόλις η πολιτοφυλακή των εξεγερμένων προήλαυνε ακάθεκτη για να απελευθερώσει τη Μαριούπολη και τον Φεβρουάριο του 2015, μετά την πανωλεθρία των πιο αξιόμαχων δυνάμεων της χούντας του Κιέβου στον κλοιό του Ντεμπάλτσεβο -Δ.Π.). Χρειάζεται να αιφνιδιάσεις τον αντίπαλο, όσο τα στρατεύματά του είναι διάσπαρτα· χρειάζεται να επιδιώκονται καθημερινά νέες, έστω και μικρές επιτυχίες· χρειάζεται να διατηρείς το ηθικό πλεονέκτημα, που σου έδωσε η πρώτη επιτυχής κίνηση των εξεγερμένων· χρειάζεται να προσελκύεις εκείνα τα αμφιταλαντευόμενα στοιχεία, τα οποία πάντοτε ακολουθούν τον πιο ισχυρό και πάντοτε συντάσσονται με την πιο αξιόπιστη πλευρά· χρειάζεται να εξαναγκάσεις τον αντίπαλο σε υποχώρηση, πριν να μπορέσει να συγκεντρώσει τα στρατεύματά του εναντίον σου· να δρας με βάση τα λόγια του μέγιστου των μέχρι τώρα γνωστών δεξιοτεχνών της επαναστατικής πολιτικής, του Νταντόν: de l’audace, de l’audace, encore de l’audace! [τόλμη, τόλμη, περισσότερη τόλμη!]» (Engels: 1852).
Σε κάθε περίπτωση, δεδομένων των συνθηκών και της περιπλοκότητας των εμπλεκόμενων στη σύρραξη δυνάμεων, η κάθε πλευρά επιδιώκει να αλλάξει υπέρ της το συσχετισμό δυνάμεων και να στρέψει τη διαδικασία προς όφελος των συμφερόντων που εξυπηρετεί. Εξυπακούεται ότι η αστική τάξη το κάνει αυτό με τον πλέον απροκάλυπτο, άξεστο και αδίστακτο τρόπο.
Ωστόσο, ανακύπτει το ερώτημα: τι κάνουν οι δυνάμεις της αριστεράς; Υπάρχει άραγε συνειδητή, οργανωμένη δράση των δυνάμεων που πρεσβεύουν την προοπτική της κομμουνιστικής ενοποίησης της ανθρωπότητας;
Οι κομμουνιστές, από την εποχή του Μαρξ, τηρούσαν αταλάντευτα συγκεκριμένη στάση όποτε ξεσπούσε επαναστατική κατάσταση, ένοπλη εξέγερση (όσο απροσδιόριστοι και συγκεχυμένοι κι αν φάνταζαν οι σκοποί, οι διακηρύξεις και τα κίνητρα των λαϊκών μαζών που την πλαισίωναν). Ποτέ δεν υιοθετούσαν τη στάση των «ίσων αποστάσεων» έναντι των αντιμαχομένων, του αφ’ υψηλού δυσανασχετούντος σκεπτικιστή που εκφράζει με κάθε τρόπο τη δυσαρέσκειά του, και επικρίνει τον «ακατανόητο λαό», που τολμά και μάχεται με τρόπο που δεν εγγράφεται στα εγχειρίδια, που δεν συνάδει με τα «καθαρά» εξιδανικευμένα προσφιλή του δόγματα και σχήματα.
Παρόμοια στάση, όσο κι αν αυτή συγκαλύπτεται πίσω από επαναστατική «καθαρή» φρασεολογία, δυσκολεύεται να συγκαλύψει τη μύχια προσδοκία του κάθε σφάλματος, της κάθε αποτυχίας ή και της ολοσχερούς ήττας της εξέγερσης, ώστε να δικαιωθεί η απέχθεια του «καθαρού επαναστάτη» προς τη συγκεκριμένη και προς κάθε εξέγερση. Τότε ο υπερόπτης σκεπτικιστής θα σπεύσει να αναφωνήσει με αλαζονική αυταρέσκεια: «Σας τα έλεγα εγώ!»…
Όταν τίθεται στην ημερήσια διάταξη το μοιραίο ερώτημα «ποιος ποιον;», δεν υπάρχουν περιθώρια για «αναμονή σε ουδετερότητα». Η τελευταία δεν είναι παρά το υποκριτικό προκάλυμμα της συμπαράταξης με τις δυνάμεις της επιτιθέμενης αντίδρασης, της αντεπανάστασης και του φασισμού. Η στάση της θεωρησιακής ή/και ενατενιστικής αποστασιοποίησης, όταν ρέει το αίμα του εξεγερμένου λαού, δεν προσιδιάζει σε επαναστατικές δυνάμεις, δεν συνάδει με τη στοιχειώδη ηθική. Στην πράξη, αυτή η στάση δεν είναι τίποτε άλλο από αστική (στη σημερινή φασίζουσα έως απροκάλυπτα φασιστική εκδοχή του νεοφιλελευθερισμού).
Άραγε τέτοια στάση υιοθέτησαν οι Μαρξ και Ένγκελς, έναντι του επαναστατικού κύματος που συγκλόνισε την Ευρώπη στα 1848-1849, είτε έναντι της παρισινής Κομμούνας το 1871, η οποία κάθε άλλο παρά υπό την ηγεσία μαρξιστικών-κομμουνιστικών δυνάμεων δεν ξέσπασε, αλλά με τις σημαίες, τη σύγχυση και τις αυταπάτες των νεο-ιακωβίνων, των προυντονιστών κ.ο.κ.; Άραγε έτσι αντιμετώπισαν οι επαναστάτες-διεθνιστές την ισπανική σύρραξη του 1936, όταν έσπευσαν να δώσουν κατά δεκάδες χιλιάδες τις ζωές τους στις διεθνείς ταξιαρχίες, υπερασπιζόμενοι το αποτέλεσμα αστικών κοινοβουλευτικών εκλογών, υπέρ του Λαϊκού Μετώπου και κατά του φασισμού;
Ιδιαίτερα όταν βρίσκεται εν εξελίξει μια πρωτοφανής (ως προς την κλίμακα, την οξύτητα, το βάθος και τη διάρκειά της) δομική κρίση του παγκόσμιου κεφαλαιοκρατικού συστήματος, με τη συνακόλουθη κλιμάκωση της αχαλίνωτης επιθετικότητας των ισχυρότερων δυνάμεων του κεφαλαίου, του εκφασισμού, του παγκοσμίου πολέμου κ.ο.κ., ως αποτέλεσμα των οποίων, βασανιστικά μεν, αλλά νομοτελώς γεννιούνται οι προϋποθέσεις και οι βλαστοί ενός νέου, αντίστοιχου της εποχής επαναστατικού κινήματος, αναβαθμίζεται και η ευθύνη των κομμουνιστών-διεθνιστών.
Τα καθήκοντα της εποχής θέτουν στην ημερήσια διάταξη την ανάγκη δημιουργικής ανάπτυξης, διαλεκτικής άρσης του κεκτημένου του κλασικού μαρξισμού. Ωστόσο, η ανάγκη αυτή επ’ ουδενί λόγω δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να απορριφθεί στα αζήτητα η πολυτιμότατη εμπειρία των επαναστατικών διεθνιστικών αγώνων, ιδιαίτερα όταν το διακύβευμα αφορά μιαν ένοπλη απελευθερωτική εξέγερση, ένα πολιτικό πόλεμο με σαφές αντιιμπεριαλιστικό-αντιφασιστικό περιεχόμενο (βλ. Αντιφασιστική Καμπάνια για την Ουκρανία).
Αυτή η διαλεκτική ανάπτυξη-άρση προϋποθέτει ότι η αντίστοιχη της εποχής του νέου κύματος των σοσιαλιστικών επαναστάσεων (πρώιμων και ώριμων) θεωρία και μεθοδολογία, εκφράζεται και ως αντίστοιχη συνειδητή επαναστατική στάση ζωής. Η τελευταία εκδηλώνεται μεταξύ άλλων και με την ετοιμότητα για νηφάλια εκτίμηση της συγκυρίας και συνεπή προσανατολισμό βάσει του στρατηγικού σκοπού, σε συνθήκες εξαιρετικής περιπλοκότητας, σύγχυσης και απροσδιοριστίας.
Η ένταση και η διάρκεια των οδυνών του τοκετού του νέου επαναστατικού υποκειμένου, ο νικηφόρος χαρακτήρας των επικείμενων (πρώιμων και ώριμων) επαναστάσεων, θα εξαρτηθεί εν πολλοίς από τη συστηματική και προσηλωμένη στο στρατηγικό σκοπό αφομοίωση, δημιουργική χρήση, ανάπτυξη και διάδοση της επαναστατικής θεωρίας, της Λογικής της Ιστορίας στο περιβάλλον της επαναστατικών διαθέσεων νεολαίας και συνολικά στο λαό, ιδιαίτερα όπου υπάρχει πραγματικός επαναστατικός αγώνας.
Εξυπακούεται ότι στην περίοδο της εν εξελίξει κρίσης, απαιτείται επικέντρωση της προσοχής στην καταπολέμηση των εκδοχών του φασισμού («παραδοσιακών» εθνικιστικών-ρατσιστικών και καινοφανών «ευρωκεντρικών», κοσμοπολίτικων και νεοφιλελεύθερων) και του ιμπεριαλισμού, στην άρνηση της χρηματιστικής ολιγαρχίας, της κεφαλαιοκρατίας. Στην εποχή του νυν ιμπεριαλιστικού πολέμου, στις παραμονές των νέων σοσιαλιστικών επαναστάσεων, η άρνηση της κεφαλαιοκρατίας, ο αντικαπιταλισμός, θα τίθεται με ακραία οξύτητα. Ως εκ τούτου, «εκείνοι οι ιστορικοί περιορισμοί στις απόψεις των Κ.Μαρξ και Φ.Ένγκελς, που συνδέονται με την έμφαση στην άρνηση της κεφαλαιοκρατίας, κατ’ ανάγκη …οφείλουν να είναι παρόντες σε ακόμα πιο έντονη μορφή. Η όξυνση της ταξικής πάλης, που φτάνει σε ακραίες μορφές, φυσικά όφειλε να προκαλεί μιαν ανειρήνευτη στάση, μια σχέση αποκλειστικής αντιπαράθεσης μεταξύ των απόψεων, αφ’ ενός μεν των υπερασπιστών της κεφαλαιοκρατίας, των συμβιβασμένων, αφ’ ετέρου δε – των πολέμιων της κεφαλαιοκρατίας» (Вазюлин, 2005, 406-407) .
Εάν αυτή η διαδικασία εκτυλίσσεται κατά κύριο λόγο αυθόρμητα, ανακύπτουν οι εξής κίνδυνοι:
- ο κίνδυνος ελλιπούς κατανόηση του συγχρόνου σταδίου της κεφαλαιοκρατίας, υποτίμηση των δυνατοτήτων της κεφαλαιοκρατίας (συνδεόμενη με τις εμφάσεις στην άρνηση του καπιταλισμού), και αναπαραγωγή δογματοποιημένων θέσεων του κλασικού μαρξισμού, κάποιων επιγόνων ή/και προμαρξικών ιδεών και
- (δεδομένου ότι ο πρώτος κίνδυνος αφήνει το στίγμα του και στην αντίληψη της μελλοντικής κοινωνίας) ο κίνδυνος της αγνόησης της σημασίας όλο και πιο σφαιρικού προσδιορισμού του θετικού σκοπού του κινήματος, της νομοτέλειας της κομμουνιστικής ενοποίησης της ανθρωπότητας
Αμφότεροι οι παραπάνω κίνδυνοι υπονομεύουν τις δυνάμεις του αγώνα. Η άρση τους είναι ανέφικτη χωρίς την προσέγγιση της Λογικής της Ιστορίας.
Διατείνονται κάποιο: «αυτοί (οι εξεγερμένοι του Ντονμπάς) δεν έχουν σαφή θεωρία και πρόγραμμα, δεν έχουν στρατηγική, δεν έχουν πρωτοπόρο οργάνωση, δεν είναι υποκείμενο…».Όμως, η επαναστατική κατάσταση και η εξέγερση, είναι εξαιρετικά σπάνιες ιστορικές συγκυρίες που ανακύπτουν νομοτελώς. Ανακύπτουν το πολύ μια φορά ανά δεκαετίες ολόκληρες ή ανά αιώνα, σε ορισμένες χώρες και περιοχές, που συνιστούν ασθενείς κρίκους του παγκόσμιου ιμπεριαλιστικού συστήματος. Οι λαϊκές μάζες που εντάσσονται (λόγω της ιστορικής αναγκαιότητας) στις επαναστατικές εξεγέρσεις, δεν έχουν σπουδάσει ακαδημαϊκά φιλοσοφία, πολιτική οικονομία και κοινωνική θεωρία. Κατά κανόνα είναι φορείς διαδεδομένων στην εποχή αντιλήψεων, ιδεολογιών και αυταπατών. Και παρά το γεγονός ότι η λογική του αγώνα συντελεί εν πολλοίς στην ταχεία απαλλαγή τους από σειρά αυταπατών, δεν αρκεί. Απαιτείται συνειδητή, οργανωμένη και συστηματική παρέμβαση.
Εγείρεται λοιπόν το ερώτημα: κατά πόσο είναι ορθολογική και συνεπής επαναστατική η στάση της αγνόησης, είτε/και του αφ’ υψηλού χλευασμού μιας πραγματικά δρώσας ένοπλης εξέγερσης, με αναφορά στις ιδεολογικές και άλλες ανεπάρκειές της; Έχει άραγε νόημα η προσδοκία άλλης παρόμοιας ιστορικής στιγμής, κατά την οποία, ενδεχομένως κατά κάποιο θαυματουργό τρόπο θα κάνει την εμφάνισή του κάποιο «πιο αντίστοιχο των δογματικών συνταγών υποκείμενο»; Οι επαναστατικές καταστάσεις και οι εξεγέρσεις δεν ανακύπτουν ούτε κατά τις βουλές και τις διαθέσεις κάποιων προφητών που ομιλούν εξ ονόματος της θεωρίας, ούτε και κατά παραγγελία. Η νομοτέλεια που τις γεννά, δεν ανάγεται μόνο στον αντικειμενικό παράγοντα, στο πνεύμα ενός χυδαίου υλισμού και του μηχανιστικού οικονομισμού. Επιπλέον, η νικηφόρος έκβαση της εξέγερσης εξαρτάται αποφασιστικά από την προετοιμασία των λαϊκών μαζών, από την διαπαιδαγώγηση και το ατσάλωμά τους, από το επίπεδο της οργάνωσης και του συντονισμού τους, από τη συγκρότηση επαναστατικών οργάνων λαϊκής εξουσίας, απ’ τη μετατροπή τους σε συνειδητό συλλογικό υποκείμενο.
Στην περίπτωση που δεν επαρκεί το θεωρητικό τους επίπεδο, η επεξεργασία του προγράμματός τους κ.ο.κ., τότε τι κάνουν όσοι επαίρονται για τη δική τους επάρκεια ώστε να ξεπεραστεί αυτή η μοιραία υστέρηση; Κατά πόσον εμείς, οι εκ του ασφαλούς “επικριτές”, αφομοιώνουμε, αναπτύσσουμε δημιουργικά, διαδίδουμε και χρησιμοποιούμε τη θεωρία, κατά πόσο συμβάλλουμε στην προσαγωγή των πλέον προωθημένων κεκτημένων της στις μάζες; Και ποιος άλλος καλείται να το πράξει αυτό εάν όχι εμείς;
Δεν υπάρχουν κενά στην ιδεολογική διαπάλη. Δεν μπορεί να υπάρξει και αγώνας ζωής ή θανάτου χωρίς ιδέες. Τα όποια κενά καλύπτονται με ότι βρίσκεται διαθέσιμο… Ποιό είναι το αντίτιμο παρόμοιας κάλυψης των κενών;
Χωρίς συνειδητή επενέργεια σε επιστημονική μαρξιστική βάση, οι άνθρωποι μετατρέπονται εύκολα σε υλικό για χειραγώγηση. Ήδη έχουν εμφανιστεί και αναπτύσσουν δράση παράγοντες και οργανώσεις, που εκπληρώνουν χειραγωγικές λειτουργίες σε αυτό το λαό. Βασικός μοχλός χειραγώγησης γίνεται ο αντιφασισμός και η αγνή και αυθόρμητη νοσταλγία για την ΕΣΣΔ, που σπεύδουν κάποιοι να αξιοποιήσουν προς εξυπηρέτηση ιδιοτελών συγκυριακών συμφερόντων (ολιγαρχικών κύκλων, της ηγεσίας της Μόσχας κ.ο.κ.). Η αστική τάξη δεν ολιγωρεί. Συγκροτεί και ενεργοποιεί ποικίλες δυνάμεις και όργανά της, ποικίλα σενάρια και εκτελεστές τους, κατάλληλα για κάθε μερίδιο του κοινού…
Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει ήδη εκατομμύρια θύματα (νεκρούς, τραυματίες, πρόσφυγες) τα οποία αποσιωπούνται από τα ελεγχόμενα ΜΜΕ[2]. Ο νυν παγκόσμιος πόλεμος έχει νομοτελώς μετατοπιστεί προς το εναπομείναν πλέον υπολογίσιμο κατάλοιπο της διάλυσης της ΕΣΣΔ, τη Ρωσία αλλά και προς όλες τις χώρες των BRICS. Η ρητορική της ευρωατλαντικής διπλωματίας, πολιτικής και προπαγάνδας αναφορικά με τη Ρωσία και τον Β.Πούτιν, κινείται στο ίδιο πνεύμα και τόνο με προγενέστερες ένδοξες εκστρατείες: κατά του Ιράκ και του «δικτάτορα-σφαγέα» Σαντάμ, κατά της Σερβίας και του Μιλόσεβιτς, κατά της Λιβύης και του Καντάφι, κατά της Συρίας και του Άσαντ κ.ο.κ. Ο πόλεμος στην Ουκρανία και ο συνακόλουθος οικονομικός πόλεμος (με τις κυρώσεις, τις χειραγωγήσεις στις τιμές των υδρογονανθράκων κ.ο.κ.), δεν είναι παρά τα πρώτα βήματα για ευρείας κλίμακας επιχειρήσεις, με τρόπους και μέσα αγώνα, που θα επιτρέπουν την ελαχιστοποίηση είτε την εξουδετέρωση/ακύρωση της αποτρεπτικής ισχύος του κληροδοτημένου από την ΕΣΣΔ στρατηγικού πυρηνικού οπλοστασίου. Ο μηχανισμός έχει δρομολογηθεί.
Πως θα αντεπεξέλθει η Ρωσία και οι άλλες δυνάμεις που βρίσκονται στο στόχαστρο; Πως θα συσπειρωθεί ο λαός και τι θα αντιπαρατεθεί στην επίθεση; Το προτεινόμενο από την ηγεσία συνονθύλευμα νεοφιλελευθερισμού, μοναρχισμού λευκοφρουράς, βλασοφισμού εθνικιστικού-φασίζοντος τύπου και ευρασιατικού μυστικισμού από το σκοταδισμό του 19ου αι.;
Ακόμα και ο στοιχειώδης αντιφασισμός (σε συνθήκες παγκόσμιας δομικής κρίσης και Γ’ Π.Π.) είναι γλίσχρος χωρίς συνεπή αγώνα κατά της χρηματιστικής ολιγαρχίας, η οποία γεννά νομοτελώς το φασισμό και τον πόλεμο (βλ. και Πατέλης: 2014γ).
Ο πόλεμος στην Ουκρανία καταδεικνύει ότι η αστική τάξη της Ρωσίας και το πολιτικό προσωπικό της είναι δέσμιοι παγκόσμιων και εσωτερικών οικονομικών, κοινωνικών, πολεμικών, διοικητικών, ιδεολογικών κλπ αντιφάσεων, η επίλυση των οποίων είναι κατ’ αρχήν ανέφικτη από αστικές θέσεις. Ο πόλεμος αυτός καταδεικνύει με ταχείς ρυθμούς και ανάγλυφα τους ιστορικούς περιορισμούς της αστικής τάξης, την καθιστά επικίνδυνο αναχρονισμό. Η ίδια η επιβίωση της Ρωσίας και των χωρών που προέκυψαν στο μετασοβιετικό χώρο, η σωτηρία αυτών των λαών και άλλων που δοκιμάζονται από τον ευρωατλαντικό άξονα, είναι ανέφικτη από τις θέσεις του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού. Είναι ανέφικτη από αυτές τις θέσεις η στοιχειώδης επανεκβιομηχάνιση, μια τομή στην επιστήμη και την τεχνολογία, η μετάβαση της οικονομίας σε πολεμική τροχιά. Ωστόσο, η κυβέρνηση της Ρωσίας, συνεχίζει σήμερα με εμμονή την πολιτική των ευρείας κλίμακας ιδιωτικοποιήσεων σε ό,τι απέμεινε από τον δημόσιο τομέα, ενώ κόπτεται για την «τίμια» τήρηση των αρχών του ΠΟΕ στον οποίο έχει σύρει τη χώρα (δηλ. υπέρ της απρόσκοπτης κυριαρχίας των πλέον επιθετικών κύκλων του παγκόσμιου κεφαλαίου), υπαναχωρεί από τα κεκτημένα επί ΕΣΣΔ συγκριτικά πλεονεκτήματα στην επιστήμη, επιβάλλοντας την καταστροφική για την παιδεία «διαδικασία της Μπολόνια» σε βάθος μεγαλύτερο απ’ ότι αυτή έχει επιβληθεί σε χώρες της ΕΕ, κ.ο.κ… Το αναντίστοιχο αυτής της πολιτικής (αλλά και όλων των πολιτικών και ιδεολογικών δυνάμεων που δεν προτάσσουν εναλλακτικές διεξόδους σωτηρίας της χώρας και του λαού) εκδηλώνεται ανάγλυφα στο φόντο του πολέμου στην Ουκρανία.
Είναι ζωτικά αναγκαία μια δύναμη ικανή να επεξεργαστεί και να εφαρμόσει τη μοναδική προοπτική για τους λαούς της Ρωσίας και όλου του κόσμου: την επαναστατική ενοποίηση της ανθρωπότητας.
Η αναγέννηση του φασισμού στην Ουκρανία, δεν είναι ούτε τυχαίο, ούτε τοπικό φαινόμενο, όπως νομίζουν μερικοί βάσει ανεδαφικών εκτιμήσεων. Δεν είναι μια περιστασιακή εργαλειακή χρήση των νοσταλγών του Χίτλερ από τον ευρωατλαντικό άξονα και τα φερέφωνα του Κιέβου σε συγκυριακή βάση. Ο εκφασισμός της ιδεολογίας, του πολιτικού συστήματος, της κοινωνικοπολιτικής ζωής συνολικά, είναι νομοτελές φαινόμενο σε συνθήκες κρίσης και πολέμου. Παρά τις ομοιότητές της με τον παραδοσιακό φασισμό του μεσοπολέμου και του Β’ Π.Π., η νυν μορφή του φασισμού δεν μπορεί να προβάλλει με τη μορφή της μίας από τις δύο βασικές μορφές Κρατικού Μονοπωλιακού Καπιταλισμού. Το νέο στάδιο του ιμπεριαλισμού υπαγορεύει Διεθνικές και Διακρατικές μορφές και τρόπους βίαιου παρεμβατισμού και νεοαποικιοκρατικής επιβολής (πολεμικής ή/και «ειρηνικής» δικτατορικής) «ρύθμισης», δηλαδή, κυριαρχίας και υποταγής. Ακριβώς γι’ αυτό ο φασισμός θα γίνεται όλο και πιο έκδηλα το αληθινό πρόσωπο του νεοφιλελευθερισμού της εποχής.Ακριβώς γι’ αυτό, το φασιστικό πραξικόπημα του Κιέβου συνιστά πιλοτικό πρόγραμμα προς διάδοση εκ μέρους του σημερινού Ευρωατλαντικού φασιστικού άξονα. Η αποικιοποίηση της περιφέρειας της Ευρωζώνης και της ΕΕ, της Ουκρανίας και των μετασοβιετικών χωρών (με την αντίστοιχη αναβίωση της ρωσοφοβίας, του αντισοβιετισμού και του αντικομμουνισμού) είναι συστατικά ενιαίας στρατηγικής, που προωθείται από ενιαίο κέντρο. Όπως και κατά τον Β’ ΠΠ, έτσι και σήμερα, κατά τον Γ’ ΠΙΠ, στο φασιστικό μέτωπο των από επάνω, μπορεί να αντιπαρατεθεί μόνο ένα Ενιαίο Λαϊκό Αντιφασιστικό Δημοκρατικό και Αντιιμπεριαλιστικό Μέτωπο. Οι διεθνικές και διακρατικές μορφές και οι τρόποι φασιστικής επίθεσης, υπαγορεύουν εξ υπαρχής επιτακτικά και το διεθνή χαρακτήρα αυτού του μετώπου, στη βάση της διαλεκτικής ενότητας πατριωτισμού και διεθνισμού.
Κάθε αναβολή, κάθε παρεμπόδιση της συγκρότησης αυτού του Μετώπου, εκ των πραγμάτων βοηθά τη νίκη του φασιστικού μαύρου μετώπου.
Η εθνικοαπελευθερωτική αντιιμπεριαλιστική-αντιφασιστική εξέγερση στη ΝΑ Ουκρανία, είναι η πρώτη επαναστατική πράξη του 21ου αι (βλ. Μανιφέστο του Λαϊκού Μετώπου για την Απελευθέρωση της Ουκρανίας…). Είναι μια εξέγερση που αποκτά όλο και πιο σαφή σοσιαλιστικό κοινωνικό και ταξικό προσανατολισμό. Ακόμα και αν ηττηθούν και σφαγιασθούν οι εξεγερμένοι, από υπέρτερες δυνάμεις του εχθρού ή/και από ανυπέρβλητες εσωτερικές αντιθέσεις και χειραγωγήσεις, έχουν ήδη γράψει λαμπρές σελίδες στην ιστορία του παγκόσμιου επαναστατικού κινήματος, παρακαταθήκες των νικηφόρων αγώνων που έρχονται. Η έκβαση αυτής της εξέγερσης -που δεν είναι προδιαγεγραμμένη- θα έχει τεράστια σημασία για τους λαούς της περιοχής, της Ευρώπης και όλου του κόσμου. Ως εκ τούτου, η διεθνής αλληλεγγύη προς αυτή την εξέγερση, η ενίσχυση της επαναστατικής της διάστασης, είναι καθήκον όλων των διεθνιστών, όλης της προοδευτικής ανθρωπότητας.
Βιβλιογραφία
Bakan, J. (2007), The Corporation, Αζήλα, ΚΦΜ.
Engels, F. (1852), Revolution and Counter-revolution in Germany, [https://www.marxists.org/archive/marx/works/1852/germany/ch17.htm]
Ukraine Crisis: 50,000 casualties in Ukraine according to German intel [http://failedevolution.blogspot.gr/2015/02/ukraine-crisis-50000-casualties-in.html]
Αντιφασιστική Καμπάνια για την Ουκρανία [https://solidarityantifascistukraine.wordpress.com]
Καγκαρλίτσκι, Μ. (2014), ‘Οι Λαϊκές Δημοκρατίες της Α. Ουκρανίας, μεταξύ πολιτοφυλάκων και ολιγαρχών’. [http://www.iskra.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=17425:boris-oukrania&catid=72:dr-ekdilosis&Itemid=279]
Μανιφέστο του Λαϊκού Μετώπου για την Απελευθέρωση της Ουκρανίας, της Νοβορόσιας και της Ρουθηνίας, 13 Ιουλίου 2014 [http://www.iskra.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=17160:oukrania-laiko-metwpo-patelis&catid=37:di-evropi&Itemid=172]
Πατέλης, Δ. (2014α), ‘Ιμπεριαλιστική ολοκλήρωση, ανισομέρεια και «ασθενής κρίκος»’, Υλικά Συνεδρίου «Η Ευρωπαϊκή Ένωση απέναντι στην Ελλάδα» Αθήνα, Πάντειο Πανεπιστήμιο 17-19 Ιανουαρίου 2014: 156-163.
Πατέλης, Δ. (2014β), Ουκρανία: το αληθινό πρόσωπο του Ευρωατλαντικού φασιστικού άξονα. Ενός άξονα που καίει ζωντανούς και εκτελεί μαζικά όποιους ανθίστανται! 5 Μαΐου 2014 [http://epanastatikienopoiisi.blogspot.gr/2014/05/blog-post.html].
Πατέλης, Δ. (2014γ), Τι σηματοδοτεί η αλλαγή ηγεσίας στο επαναστατημένο Ντονιέτσκ; Iskra, 28 Ιουλίου 2014 [http://www.iskra.gr/index.php].
Πατέλης, Δ. (2014δ). Ο ναζισμός ως πατριωτισμός και ευρωπαϊσμός, Iskra, 15 Οκτωβρίου 2014 [http://www.iskra.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=18118:patelis-nazismos&catid=71:dr-kinitopoiisis&Itemid=278].
Вазюлин, В.А. (2005). Логика истории. Вопросы теории и методологии. 2-е изд. М.
* Ο Δημήτρης Πατέλης είναι αναπληρωτής καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πολυτεχνείο Κρήτης, μέλος της Διεθνούς Ερευνητικής Ομάδας «Η Λογική της Ιστορίας», του Ομίλου Επαναστατικής Θεωρίας και της Συλλογικότητας Αγώνα για την Επαναστατική Ενοποίηση της Ανθρωπότητας. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στη θεωρία και μεθοδολογία της επιστήμης με έμφαση στην Πολιτική Οικονομία, στη θέση και το ρόλο της έρευνας και της τεχνολογίας στην ανάπτυξη της κοινωνίας και στις κοινωνικές επιστήμες.
[1] Ο Βλάσοφ Αντρέι Αντρέγιεβιτς (1901-1946), ήταν ένας σοβιετικός στρατηγός που έγινε συνεργάτης των ναζί κατακτητών στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι οποίοι τον έχρισαν Διοικητή του «ρωσικού απελευθερωτικού στρατού» στο πλευρό της Βέρμαχτ.
[2] Βάσει υποτιμημένων εκτιμήσεων πηγών των γερμανικών μυστικών υπηρεσιών, αρχές του Φεβρουαρίου του 2015 οι νεκροί μόνον, ανέρχονταν σε πάνω από 50.000 (Ukraine Crisis: 50,000 casualties). Βάσει πηγών των εξεγερμένων, υπερβαίνουν κατά πολύ τις 70.000. Για να υπάρχει μια αίσθηση της κλίμακας της σύρραξης βάσει ιστορικής αναλογίας, οι νεκροί της Ελλάδας κατά τον Β’ Π.Π. ανέρχονταν σε 88.300.
Πρόσφατα σχόλια